Paus over Nederlandse kerk: volhouden en ‘nabij zijn’

Vrijdag 11 november jl. bezochten de Nederlandse bisschoppen paus Franciscus in het Apostolische Paleis in het Vaticaan. Een hoogtepunt van hun Ad Limina bezoek aan Rome. Vooral het informele karakter van het gesprek maakte indruk. Geen toespraken, alle ruimte voor spontane vragen en antwoorden. De kerk als minderheid in een seculariserende samenleving is geen Nederlandse kwestie, maar speelt  in meer westerse landen. ‘‘Ook in  Italië,’ sprak de paus uit ervaring. Hij riep katholieken op ‘vol te houden’ en elkaar  ‘nabij te blijven’ met een viervoudige aansporing tot nabij pastoraat: nabijheid tot  God, nabijheid als bisschoppen onder elkaar, nabijheid tot priesters en nabijheid tot alle gelovigen. ‘’Ook  een kleine minderheid kan krachtig zijn. Blijf erbij,” aldus paus Franciscus. 

Bisschop Harrie Smeets van bisdom Roermond nam in zijn rolstoel deel aan het Ad Limina bezoek en aan de pauselijke audiëntie. De paus  – die zelf ook regelmatig gebruik maakt van een rolstoel – bemoedigde hem persoonlijk en wenste bisschop Smeets veel ‘corragio’ toe in zijn ziekteproces. Het gesprek met de Nederlandse bisschoppen duurde een uur en drie kwartier; langer dan gepland. Bisschop Hans van den Hende van Rotterdam, voorzitter van de Nederlandse bisschoppenconferentie, keek terug op een “mooie ontmoeting” en “een uitwisseling als broeders in het ambt”. De voertaal in het gesprek was Italiaans.

Persoonlijke indrukken van bisschop Van den Hout uit de ontmoeting met de paus:  

                Informeel

‘’Voor hij met ons als bisschoppen in gesprek ging wisselde de paus kort uit met alle begeleiders die natuurlijk niet aan het gesprek deelnamen. Hij bemoedigde hen in hun werk en zei dat het belangrijk was wat ze deden en dat ze dat moesten blijven doen. Op voorstel van de paus verliep onze ontmoeting  verder als kringgesprek. Er waren geen toespraken, noch van paus Franciscus, noch van de voorzitter van onze bisschoppenconferentie, mgr. Van den Hende. Laatstgenoemde had weliswaar een inleiding voorbereid, maar heeft deze achteraf afgegeven aan de paus. We konden alle vragen stellen die we wilden en opmerkingen maken. ‘’Kritiek leveren kan ook, liever hier dan buiten”, aldus de paus. De sfeer was zo heel ontspannen. Allerlei onderwerpen kwamen langer of korter aan de orde.’’

                Onderscheiding

‘’In het kader van het synodale proces vroeg mgr. De Jong naar het hoe van ‘onderscheiding’. Dat is de Ignatiaanse term die deze paus veel gebruikt voor het synodale weg – proces dat hij sinds vorig jaar wereldwijd in de kerk is gestart. De eerste fase daarvan in bisdommen en parochies heeft allerlei reacties opgeleverd. Hoe moeten we daar mee omgaan? Op welk moment is het aan de bisschop om te onderscheiden? Wordt dat wel van hem verwacht? Welke gedachten en ideeën moeten verder worden gebracht en welke zijn kansloos? De paus is als jezuïet vertrouwd met onderscheiding, maar dan gaat het meestal om persoonlijke (levens)keuzes. Maar hoe werkt het in een groep? ‘’We luisteren naar positieve gevoelens die bestendig zijn en die eenheid stichten. We bouwen tijdens de dialoog regelmatig stilte in. Wat tweespalt teweeg brengt, kan niet van de Geest zijn.’’ In deze zin heeft de paus erop geantwoord. Paus Franciscus wees erop dat luisteren en gebed – tijd nemen voor overweging met God – hierbij belangrijk zijn: dan werkt de Heilige Geest. Het is niet een democratisch proces.’’

Genderideologie

‘’Kardinaal Eijk vroeg de paus of het niet tijd wordt dat vanuit Rome een schrijven komt – een instructie of encycliek – over de genderproblematiek. De bisschoppen maken zich zorgen over de tendens om ‘gender’ (de culturele dimensie van geslacht) los te maken van het biologische geslacht van man of vrouw. Paus Franciscus reageerde duidelijk dat hij de genderideologie een gevaarlijke ‘koloniserende ideologie’ vindt. Hij verwees de kardinaal naar het betreffende dicasterie en nodigde hem uit zelf mee te denken, ook gezien zijn achtergrond als arts. Wel drukte de paus de bisschoppen op het hart om er voor állen te zijn: ‘per tutti, per tutti’, waarmee hij zijn pastorale hart liet zien”.

                Priesteropleiding

‘’De paus vroeg aan het einde aan ons hoe het met de opleiding en vorming van priesters is gesteld. Ook als er weinig kandidaten zijn, is het belangrijk de eisen niet naar beneden bij te stellen. Er moet een goede menselijke, sociale en contactuele basis zijn voor de theologische en pastorale vorming van aankomende priesters. In dit kader stelde ik zelf aan de orde dat in Nederland het aantal opleidingen (seminaries) ten opzichte van het aantal seminaristen te groot is. De paus antwoordde daarop dat de groep inderdaad niet te klein mag zijn, “al is het niet nodig dat het er 100 worden, het is aan de bisschoppen om hierover met elkaar te spreken.”

Viering Heilige Martinus

“’Later op de dag van het gesprek met de paus was ik hoofdcelebrant in de kerk van Sint-Paulus buiten de Muren, waar we als bisschoppen de gedachtenis van de heilige Martinus vierden. In het licht van crisissen die op ons af komen – energie, klimaat, oorlog in Europa, vluchtelingstromen – is een tijd van minder welvaart te voorzien. Ik heb me afgevraagd of we ook dan voldoende solidariteit kunnen opbrengen, want het gevaar is  groot dat we gaan hamsteren en ons eigen leven veilig gaan stellen. De H. Martinus is een van de eerste heiligen die niet de martelaarsdood stierf, maar wegens zijn christelijke levenshouding heilig is geworden. Het bekende verhaal van het delen van zijn mantel met een naakte man bij de stadspoorten van Amiens wordt vaak niet helemaal verteld. Wat gebeurde er namelijk in de nacht die daarop volgde? Martinus zag in een droom Jezus met de halve mantel die hij had afgegeven, wat ons doet denken aan de woorden van Jezus: “Al wat gij voor een van deze kleinen hebt gedaan, hebt ge voor Mij gedaan.” Bezit delen en humanitaire hulp geven heeft alles te maken met het geloof. Het zijn geen los van elkaar staande zaken. En het leven van bisschop Martinus biedt ons meer inspiratie. Aan het eind van zijn leven bestond er in een parochie onenigheid tussen priesters. Ondanks zijn hoge leeftijd ging hij erheen om de vrede te herstellen. Zijn plicht als bisschop wilde hij tot het laatst toe vervullen. Na de eucharistieviering bezochten we gezamenlijk het graf van Sint-Paulus en baden we de geloofsbelijdenis.’’