Sterke vrouwen zorgen dat Gods verhaal doorgaat.

Zondag 21 januari jl. was in de Groningse Folkingestraat synagoge de jaarlijkse Dag van het Jodendom. Een studiemiddag met twee gastlezingen over ‘Sterke vrouwen in de Bijbel’. Zoals gebruikelijk met twee sprekers die hun visie op het thema gaven vanuit Joods-Hebreeuws en Christelijk perspectief.  

Prof. dr. Irene Zwiep, hoogleraar Hebreeuwse, Aramese en Syrische Talen en Culturen aan de Universiteit van Amsterdam, belichtte de sterke vrouw in de joodse Tenach, het christelijke ‘Oude Testament’. De titel ‘sterke vrouwen’ verwijst naar het boek Spreuken dat in enkele slotverzen spreekt over “…. Een sterke vrouw, wie zal haar vinden?” Bedoeld als loflied op de vrouw die voor haar gezin en man van onmisbare betekenis is. Maar hoe is dit Hebreeuwse woord ‘sterk’ te verstaan? Degelijk en deugdzaam, of ook leidend en krachtdadig? Hetzelfde woord kan in een andere context een andere lading hebben. Prof. Zwiep liet zien hoe in Bijbelse vertellingen vrouwen – soms vanuit de achtergrond – een cruciale rol spelen als het gaat om het oplossen van problemen en het omgaan met dilemma’s. Vaak is het de vrouw die handelt en initiatief neemt, terwijl de man niet weet wat te doen en zich terughoudt. In deze rol zorgen bijvoorbeeld Tamar en Ruth ervoor dat het doorgaat met het volk Israël als de mannen het laten afweten. Joodse vrouwen als Judit en Jaël zorgen met een list voor de overwinning op vijanden die het bestaan van het volk Israël bedreigen.

Theologe en exegeet dr. Joke Brinkhof belichtte opvallende vrouwen in het Nieuwe Testament. Jezus’ volgelinge Maria Magdalena wordt in de kerkelijke traditie apostel der apostelen genoemd, een bijzondere eretitel. Haar liturgische gedachtenis is onlangs opgewaardeerd in de RK kerk. Brinkhof liet accentverschillen zien tussen de vier evangelisten in hun kijk op vrouwen, met name Maria als moeder van Jezus en Maria Magdalena als volgelinge van Jezus.  In Mattheüs’ verslag van Jezus’ geboorte in Bethlehem is Maria passief en komt Jozef als vader prominenter naar voren. Bij Lucas komt moeder Maria als gelovige en zelfstandige vrouw sterker naar voren bij zijn beschrijving van de zwangerschap (zie het Magnificat – de lofzang van Maria na de aankondiging van de geboorte door de engel), Jezus’ geboorte en zijn opgroeien als kind.  De betekenis van Maria als  moeder Gods is in apocriefe christelijke literatuur verder verdiept met verhalen over haar veronderstelde ouders, Joachim en Anna. Los van de Bijbelse geschriften heeft de katholieke kerk zelfs een aparte feestdag op de kalender gezet, gewijd aan Maria’s tenhemelopneming.  Jezus’ volgelinge Maria Magdalena krijgt van alle vier evangelisten een prominente rol als de vrouw die als een van de eersten getuige is van het lege graf na Jezus’ verrijzenis. Evangelist Johannes versterkt dit met het verhaal over de verschijning van de verrezen Jezus aan Maria, en haar herkenning van Hem. Ook Brinkhof liet zien hoe verschillende vertalingen van woorden in de Griekse grondtekst het beeld van de vrouw mee bepalen. Een woord dat een dienende en verzorgende rol typeert slaat in een andere context op een zelfstandige gastvrouw.   

Gastheer van de Dag van het Jodendom was bisschop Ron van den Hout. De katholieke kerk organiseert de jaarlijkse studiemiddag in samenwerking met vertegenwoordigers van de liberale en orthodoxe joodse gemeenschappen in de regio Groningen. Met een opkomst van ca. 120 aanwezigen bleek opnieuw, evenals voorgaande jaren, dat de jaarlijkse ontmoeting van jodendom en christendom in de Folkingestraat synagoge nog ruime belangstelling geniet.

Zie bijlagen: (1) Lezingtekst van dr. Joke Brinkhof. (2) Beeldpresentatie bij de voordracht van prof. dr. rene Zwiep.  

Lezing dr. Joke Brinkhof

presentatie bij voordracht van prof. dr. Irene Zwiep