Op zondag 3 december begint de Advent, de voorbereidingstijd naar het hoogfeest van Kerstmis. Op de website over de christelijke hoogfeesten, Vier.nu, staat dan Kerstmis centraal met speciale aandacht voor de kerststal, want het is precies 800 jaar geleden dat de eerste levende kerststal werd ingericht. 

Op 24 december 2023 is het precies 800 jaar geleden dat Franciscus van Assisi in het stadje Greccio in Italië een levende kerststal liet inrichten. Franciscus vond dat zijn tijdgenoten weinig oog en begrip hadden voor de menselijke kant van het kerstverhaal. Daarom besloot hij het zichtbaar te maken. Midden in de bossen van Greccio creëerde hij een stal met een kribbe, een ezel en een os. Deze eerste levende kerststal was de opmaat voor een traditie die nog altijd actueel is. Op tal van plekken – thuis, op school, in de kerk en op straat – wordt de geboorte van Christus uitgebeeld met de kerststal.

Welkom bij de viering

Vier.nu roept mensen ook op het hoogfeest mee te vieren in de eigen plaatselijke kerk. De site helpt om de website van de dichtstbijzijnde parochie te vinden. In het vieringenrooster van de parochies is te zien waar en wanneer men Kerstmis mee kan vieren. Daarnaast biedt Vier.nu andere inspirerende en informatieve links en downloads voor en over het vieren van Kerstmis. Zo is er voor kinderen een kleurplaat en een kerststal die ze zelf in elkaar kunnen knutselen, er is een link naar het kerstevangelie en naar een brief die paus Franciscus schreef over de kerststal en nog veel meer.

Kijk voor meer informatie op Vier.nu en doe mee: Vier Kerstmis, niet alleen thuis, maar ook samen in de kerk!

Kijk hier de video met uitleg over Vier.nu in minder dan 1 minuut.

Foto boven: katholiekleven.nl/voor parochies, foto onder: Wim Koopman, kerststal in Greccio.

Deze maand (november 2023) verscheen een herdruk van de Catechismus van de Katholieke Kerk. Een geactualiseerde samenvatting van het Katholieke geloof  die richting geeft aan het geloof van alle katholieken in de eredienst en in het dagelijks leven. Het betreft een heruitgave van de oorspronkelijke versie uit de jaren ’90 vorige eeuw, inclusief bijhorend Compendium.

De Catechismus (letterlijk: ‘onderrichting’) geeft uitleg en achtergronden van het Katholieke geloof en christelijk leven. De geloofspunten worden kort en toegankelijk beschreven, zoals de geloofsbelijdenis, viering van Sacramenten, de moraal en sociale leer van de kerk, en het gebed. Onderbouwing vanuit bronnen als de Bijbel,  christelijke schrijvers, pauselijke Concilies en het Leergezag geven meer inzicht. Trefwoorden en onderlinge verwijzingen in de Catechismus laten zien dat het geloof een samenhangend geheel is.

Paus Franciscus:

 “De Catechismus van de Katholieke Kerk is een belangrijk document dat leert hoe we ons leven volgens de wil van God kunnen leiden.”

Compendium

Het Compendium is een samenvatting van de Nederlandstalige uitgave van de Catechismus. In een bondige vraag-en-antwoordvorm bevat dit alle wezenlijke elementen van de Catechismus: een soort vademecum voor gelovigen en niet-gelovigen die in kort bestek inzicht geeft in het katholieke geloof. In een bijlage zijn algemene gebeden en formules van de katholieke leer gebundeld.

Auteurs van heruitgave

De Catechismus is indertijd samengesteld door een commissie van twaalf kardinalen en bisschoppen, ingesteld door paus Johannes Paulus II in 1986 onder voorzitterschap van Joseph Ratzinger, de latere paus Benedictus XVI. De catechismus commissie is toen bijgestaan door zeven diocesane bisschoppen als deskundigen op het gebied van theologie en catechese.  

De Nederlandse versie van de  Catechismus en het Compendium zijn een uitgave van Kokboekencentrum. De Catechismus is ook beschikbaar als e-book: prijs: € 44,99; als e-book € 29,99. Het Compendium  is alleen als paperback uitgegeven: prijs € 20,-

Voor bestelinformatie, zie de website van de uitgever:

Catechismus.

Compendium.

Op woensdag 4 oktober, de feestdag van de heilige Franciscus van Assisi, verscheen Laudate Deum (Prijs God), een apostolische exhortatie (pauselijke brief) van paus Franciscus. De brief is een actueel vervolg op zijn oproep in 2015 aan de mensheid voor behoud van de aarde en natuur in zijn encycliek Laudato si’ (Geprezen zijt Gij). De nieuwe pauselijke brief voor de wereld -Laudate Deum- is nu ook in Nederlandse vertaling beschikbaar. Evenals Laudato si’ is deze vertaling door de bisschopreferent voor Kerk en Samenleving, mgr. Gerard de Korte, geautoriseerd namens de Nederlandse bisschoppen.

De paus schrijft dat veel gebeurtenissen in de wereld sinds de verschijning van Laudato si’ rond klimaat en sociale gerechtigheid om een aanvulling vragen. De situatie is door klimaatverandering nog urgenter dan acht jaar geleden toen hij met zijn ‘groene’ encycliek kwam als oproep aan de wereld. Toen ging het niet alleen om klimaatverandering, maar  ook over de consequenties hiervan voor kwetsbare en arme mensen die wereldwijd worden getroffen.

Mgr. dr. Gerard de Korte vraagt aandacht voor de boodschap die wordt uitgedragen in Laudato si’ en nu geactualiseerd in Laudate Deum. Vooruitblikkend op  mondiale klimaatconferentie in Dubai, vanaf 30 november a.s., zegt de bisschop:  

          ‘Wij staan voor de opgave om wereldwijd samen te werken met het algemeen belang en de toekomst van onze kinderen als uitgangspunt. Internationale afspraken moeten beter worden gecontroleerd. Het gebrek aan sanctiemechanismen toont de zwakheid van de huidige internationale politiek. De paus hoopt dat de komende klimaatconferentie van Dubai een positieve doorbraak kan bewerkstelligen(LD 54).’

Opening Laudato Si’-Instituut

Bisschop De Korte is vrijdag 1 december a.s. aanwezig bij de opening van het Laudato Si’-Instituut aan de Radboud Universiteit. Het nieuwe instituut onderzoekt inzichten over het klimaat met het christelijk oog voor rentmeesterschap, solidariteit en gelijkwaardigheid. Voor de Radboud Universiteit hebben deze thema’s van oudsher speciale betekenis.

Tijdens de opening spreken onder meer de nieuwe rector magnificus José Sanders en mgr. De Korte. Als bisschop van ’s-Hertogenbosch is de bisschop niet alleen betrokken bij de Radboud Universiteit, maar hij is ook voorzitter van de Laudato Si’ Alliantie NL. De alliantie zet zich in voor een samenleving waarin duurzaamheid ambities samengaan met zorg voor de meest kwetsbaren.

• Lees hier de geautoriseerde vertaling van Laudate Deum
• Lees hier meer over de encycliek Laudato si’.
• Lees op de site van de Laudato Si’Alliantie meer over de opening van het Laudato Si’-Instituut.

Foto: Ramon Mangold

De Belgische TV-documentairereeks ‘Godvergeten’ over misbruik binnen de Katholieke Kerk aldaar roept sinds de uitzending in september van dit jaar veel reacties op, zowel in België als ook in Nederland. Het KRO-NCRV programma Kruispunt besteedt hier op zondagavond 12 november a.s. aandacht aan. Dit als vooruitblik op uitzending in Nederland van de Belgische TV-documentaire vanaf 9 januari a.s. Online is deze via NPO Start al eerder te zien.

In een reactie op de uitzendingen in België hebben de Nederlandse bisschoppen en hoge oversten een verklaring uitgegeven waarin zij medeleven tonen met de slachtoffers van misbruik en terugblikken op het Deetman-onderzoek naar seksueel misbruik binnen de Nederlandse Katholieke Kerk en de maatregelen die genomen zijn ter voorkoming van seksueel misbruik. Zie voor meer informatie: https://www.rkkerk.nl/godvergeten-oproep-van-bisschoppen-en-hogere-oversten/

Meer informatie over het landelijk R.K. Meldpunt voor Grensoverschrijdend Gedrag en overige preventiemaatregelen van de katholieke kerk, zie:

• https://meldpuntgrensoverschrijdendgedragrkk.nl/
• www.rkkerk.nl/preventiebeleid

Voor parochies in het bisdom Groningen-Leeuwarden is dit najaar een aantal nieuwe benoemingen van pastorale beroepskrachten bekend gemaakt:

Per 1 december a.s. is Susanna Terwisscha van Scheltinga-Burri voor 0,5 fte benoemd als pastoraal werker in de H. Clara van Assisi parochie te Drachten met pastoor Koos Tolboom. Zij studeerde eerder dit jaar af aan de Tilburg School of Catholic Theology te Utrecht.

Per 15 januari 2024 is mw. Dorenda Gies voor 0,8 fte benoemd als pastoraal werker in de Friese H. Titus Brandsma parochie van Bolsward e.o. met pastoor Arjen Bultsma. Zij heeft m.n. diaconie en gemeenschapsopbouw als aandachtsgebied. De functie is een overstap vanuit de naburige parochie H. Jacobus de Meerdere (Dronrijp, Harlingen, Sint-Annaparochie, Franeker, Vlieland en Terschelling).    

Eerder dit najaar is per 1 september jl. parochie-vicaris Karol Mielnik benoemd tot pastoor van de Drentse parochie Maria, Hertogin van Drenthe. Hij is opvolger van pastoor Jozef Okonek die als pastoor vertrok naar de Poolse parochie in het bisdom Breda.   

Eveneens per 1 september waren er twee diaken-benoemingen.

Permanent diaken Kees van Kordelaar, werkzaam in de H. Titus Brandsma parochie is voor 0,5 fte benoemd tot diaken in parochie Heilig Kruis van de Kanaalstreek in Oost-Groningen met pastoor Jos Deuling. Daarnaast is hij voor 0,5 fte als diaken werkzaam voor de parochie Maria, Hertogin van Drenthe met pastoor Karol Mielnik.

Permanent diaken Sander Hof was werkzaam in de H. Kruis parochie en is per 1 september jl. overgegaan naar de Noord-Groningse H. Liudger parochie van (waarnemend) pastoor Albert Buter en pastoraal werker Nellie Hamersma-Sluis.

Het CIO en SRKK is op zoek naar een secretaresse m/v (32 uur per week).
De secretaresse is in dienst bij het SRKK en verricht secretariële en administratieve werkzaamheden ten behoeve van de Bisschoppenconferentie en het Interkerkelijk Contact in Overheidszaken (CIO).

U kunt op deze link klikken voor meer informatie.

“Samen met u willen we als gelovige burgers nadenken over het goede wat we voor de samenleving kunnen doen door onze stem te gebruiken”, schrijven de bisschoppen in hun brief bij gelegenheid van de aanstaande verkiezingen van de leden van de Tweede Kamer. De bisschoppen wijzen op de grote uitdagingen en de ontwikkeling van ingrijpende visies op het mens-zijn. “Met het oog op de verkiezingen willen we daarbij samen met u stilstaan”, zeggen de bisschoppen. “Vanuit onze opdracht het ‘zout der aarde’ te zijn maken we het verschil.”

Wat goed is voor allen
Dat we in een democratie leven betekent niet alleen dat we mogen stemmen, maar ook dat we dat doen met het oog op wat goed is voor allen en niet alleen met het oog op wat goed is voor onszelf. Alle mensen zijn gelijk in waardigheid. Armoede, gebrek aan onderwijs en uitsluiting bedreigen die waardigheid. De bisschoppen: “We hebben sociale regelingen nodig waardoor iedereen mee kan doen.”

Velen voelen zich niet gezien. Een toenemend aantal mensen raakt verwijderd van de politiek. De bisschoppen: “Herstel van het vertrouwen vereist een brede visie op de toekomst waarin iedereen meegenomen wordt.” Algemeen welzijn wordt niet alleen bevorderd door het verbinden van mensen. “Maar ook door hen te verenigen in gezamenlijke projecten zoals Europa, dat begon als vredesproject door het opbouwen van vertrouwen en samenwerking”, schrijven de bisschoppen.

Menselijke waardigheid
Iedere mens is door God gewild. Dat betekent dat de menselijke waardigheid niet afhangt van ziekte, gezondheid, levensverwachting of kwaliteit van het leven. De bisschoppen: “Vanuit ons geloof kiezen we voor respect en gelijkwaardigheid. Daaraan ligt ten grondslag de onaantastbaarheid van het menselijk leven, ongeacht in welke staat of stadium het zich bevindt.”

Het idee dat geslacht niet aangeboren en niet onveranderlijk is wint terrein. De bisschoppen: “Dit idee is onverenigbaar met de christelijke visie op het menselijk leven.”

Menselijke waardigheid en de zorg voor het milieu gaan hand in hand. De bisschoppen wijzen op de urgentie verder te werken aan het duurzamer opwekken en zuiniger verbruiken van energie om de aarde leefbaar te houden en nog ernstiger schade te voorkomen. “Versnelde wereldwijde samenwerking is essentieel om de klimaatcrisis aan te pakken”, schrijven ze.

Groeiende tegenstellingen
De bisschoppen zijn zeer bezorgd over groeiende tegenstellingen en toegenomen angst in Nederland vanwege conflicten elders in de wereld, waar met name joden alsook moslims in onze samenleving ten onrechte op worden aangekeken en er negatieve gevolgen van ondervinden. De bisschoppen: “Dat er landgenoten zijn die niet meer herkenbaar over straat durven gaan en van wie huizen en gebouwen van samenkomst moeten worden beveiligd, is onacceptabel.”

Lees hier de complete brief

Nadere inlichtingen: Anna Kruse – Persdienst Secretariaat RKK – Postbus 13049 – 3507 LA Utrecht tel.: 030 2326916 /06 102 96 267 – e-

mail: A.Kruse@rkk.nl

Op vrijdag 27 oktober is het einde van de bisschoppensynode ‘Voor een Synodale Kerk: communio, participatio, missio’ in zicht. Samen met de andere deelnemers heeft hulpbisschop Ted Hoogenboom (van het aartsbisdom Utrecht) er bijna vijf weken opzitten van verstilling, bidden, spreken over een meer synodale Kerk maar vooral naar elkaar luisteren. ‘Dit was een rijke tijd die misschien goed is samen te vatten met het beeld dat we mee kregen tijdens de retraite voorafgaand aan de bisschoppensynode: er is een boom geplant en die draagt veel vruchten, maar het oogsten, dat komt nog’, aldus mgr. Hoogenboom.

Tijdens een persontmoeting op de laatste vrijdag van de synode beantwoordt de Nederlandse deelnemer vragen van journalisten die ter plekke zijn en van hen die meekijken vanuit Nederland via een livestream. Veel belangstelling is er voor het slotdocument dat op die vrijdag nog niet definitief is. Op zaterdag 28 oktober wordt over de eindversie gestemd door alle synodedeelnemers. Deze eindtekst met de stemuitslagen wordt dan vervolgens tijdens een speciaal moment gepresenteerd.

Adviserende tekst

‘Voor alle duidelijkheid: het zijn geen besluiten waar over wordt gestemd en die dan met meerderheid van stemmen in gang zouden moeten worden gezet. Het gaat om een adviserende tekst voor paus Franciscus, waarin hij de ervaringen en gedachten van de synodedeelnemers over alle besproken thema’s vindt samengevat. Het slotdocument zal een vertaalslag nodig hebben om er mee aan het werk te kunnen in de parochies, de bisdommen, de religieuze ordes en congregaties zodat deze synode ook daar vruchten gaat afwerpen.’

De synodevader verwacht dat ook thema’s als de rol en verantwoordelijkheid van vrouwen in de Kerk en het op weg gaan met mensen die zich tot de lhbtiq+ rekenen in het slotdocument aan de orde komen, omdat daar ook over is gesproken. Ook klerikalisme, waar paus Franciscus zich fel tegen uitspreekt, is aan de orde geweest. Mgr. Hoogenboom vertelt dat de synode zich heeft aangesloten bij wat paus Franciscus zegt. ‘Zij die gezag uitoefenen in de Kerk moeten altijd Jezus als voorbeeld nemen als de Goede Herder, die zijn schapen liefheeft en ze vanuit die liefde leidt. Niet om zelf op een voetstuk te staan en de zorg voor de kudde te veronachtzamen. Leidinggeven in de Kerk zal altijd moeten staan in het teken van de onbaatzuchtige dienstbaarheid waarin de Heer zelf ons voorgaat.’

Familiefeest

Terugblikkend zegt mgr. Hoogenboom dat hij bij de vergaderzaal met de ronde tafels ook een feestelijk gevoel had. ‘Het had ook iets van een feestzaal voor een receptie bijvoorbeeld. En de synode was ook vieren, het geloof samen vieren. Het voelde ook wel als een familiefeest, waarop je met de hele familie bij elkaar bent, waar het kan knetteren maar waar het vooral ook heel goed is om elkaar te zien, samen te zijn, te spreken en te bidden.’

Een belangrijke vrucht van de synode zal volgens de hulpbisschop moeten zijn dat elke gedoopte zich geroepen weet om bij te dragen aan het kerkelijk leven. Dat vraagt om vorming en  catechese voor alle gedoopten, onder wie ook de seminaristen, de permanente diakens, priesters en bisschoppen. Een mogelijk thema om over door te praten tijdens de volgende fase bracht mgr. Hoogeboom zelf in: ‘Ik heb tijdens een persoonlijke interventie de vraag aan de orde gesteld hoe synodaliteit vorm en inhoud kan krijgen in een vergrijzende en kleiner wordende kerk, zoals dat in Nederland, maar ook in veel andere landen, het geval is. Dat is een thema dat wat mij betreft (maar ook volgens andere synodedeelnemers) meer aan bod had mogen komen. De Kerk is niet overal in de wereld jong en vitaal.’

Mgr. Hoogenboom werd getroffen door de enorme verschillen in vitaliteit tussen kerken wereldwijd: “Ik sprak een Afrikaanse bisschop die in de afgelopen drie jaar dertig nieuwe parochies met pastorale raden had opgericht, waarin veel vrouwen een belangrijke rol spelen. Dat staat in schril contrast met landen waar de Kerk kleiner wordt en het heel vaak gaat over parochiefusies en kerksluitingen. En dan zijn er ook complexe cultuurgebonden vragen en uitdagingen. Sommige bisschoppen gaven bijvoorbeeld aan dat zij als ‘Westers’ ervaren visies op seksualiteit, gender en relaties als een nieuwe vorm van kolonialisme ervaren. En hoewel er dankbaarheid is voor het missiewerk vanuit Westerse landen die het geloof hebben gebracht, zegt men in de voormalige missiegebieden ook dat dit geloof nog meer eigen moet worden, aansluitend bij de eigen cultuur.’

In deze context vertelt mgr. Hoogenboom over een ontroerende ontmoeting met een bisschop uit Indonesië die de oom van mgr. Hoogenboom heeft gekend toen die in dat land missionaris was. Het was een bijzonder moment voor hem om nu de neef te kunnen ontmoeten van een man die vroeger zoveel voor hem betekend had.

• Kijk hier de livestream van de persontmoeting met mgr. Hoogenboom terug.
• Kijk hier een video-interview met mgr. Hoogenboom op katholiekleven.nl.

Foto’s persontmoeting: katholiekleven.nl.

Geen enkele plaats in ons bisdom is thans zo vaak in het landelijke en politieke nieuws als Ter Apel. In de jaren 90 kwam er op het NAVO-terrein een vertrekcentrum voor uitgeprocedeerde asielzoekers. Het aantal dat daadwerkelijk uitgezet kon worden was klein. Daarom ontwikkelde er zich opvang voor vluchtelingen die nog in een eerdere fase zaten: asielzoekers. Vanaf 2010 is Ter Apel de centrale opvang- en aanmeldlocatie voor het hele land. En we kennen de taferelen van vorige zomer: mensonwaardige toestanden buiten het terrein en het politieke gekrakeel over oplossingen die er niet kwamen. Door het vertrek van werkgelegenheid (NAVO) kwam er wel een alternatief, maar die invulling bracht en brengt veel problemen met zich mee, zo is nu gebleken. Nu probeert de regering dan uiteindelijk te zorgen voor spreiding van asielzoekers over alle gemeenten in ons land.

Het dorp Ter Apel – en dus ook de geloofsgemeenschap H. Willibrordus van de parochie H. Kruis – heeft een kruis te dragen. En dat is een tweeledig kruis. Er is het ongemak van asielzoekers die overlast veroorzaken. Het is te begrijpen – niet goed te praten – dat asielzoekers die niets te verliezen hebben zich anders en onaangepast gaan gedragen. Als men niets mag doen en alleen maar kan rondhangen, is dat niet bevorderlijk om zich correct te gedragen. Er zijn asielzoekers die overlast met zich meebrengen; er zijn asielzoekers die dat niet doen.

Daarnaast is er het kruis van de naam die Ter Apel krijgt. Als je zegt dat je van Ter Apel komt, zullen sommigen hun mening en hun visie op de vluchtelingen- en migrantenproblematiek al klaar hebben. Het is niet fijn gespreksonderwerp te zijn, omdat je er zelf niets aan kan doen. Het raakt je wel, want je maakt het zelf van dichtbij mee.

Het ziet ernaar uit dat de politiek nu toch stringenter op spreiding van asielzoekers gaat inzetten. Ik denk dat de bewoners, parochianen en pastores in Ter Apel best hun bijdrage willen blijven leveren aan de opvang van mensen in ernstige nood, maar dat ze dat graag samen doen met vele anderen in het land.

+ Ron van den Hout
bisschop van Groningen – Leeuwarden

Foto: Marlies Bosch

‘Oosters Christendom’ is een verzamelnaam voor christelijke gemeenschappen geworteld in de Byzantijnse, Russisch- en Grieks-Orthodoxe traditie, alsmede oriëntaalse en Koptische christengemeenschappen in het Midden-Oosten en Afrika.  Een nieuwe website en nieuwsbrief van Instituut voor Oosters Christendom, verbonden met de Radboud Universiteit, biedt een platform voor kennismaking met studies en activiteiten van het IvOC (https://www.oosterschristendom.nl)

Oosters Christendom vormt wereldwijd een derde tak van christendom, naast de rooms-katholieke kerk en het protestantisme. Vaak al eeuwenlang levend in geloofsgemeenschappen in niet-westerse landen en culturen. Wereldwijd omvat ‘oosters christendom’ tussen de 250 en 300 miljoen gelovigen. Het Instituut voor Oosters Christendom (IvOC) is verbonden met de Nijmeegse Radboud Universiteit. Het IvOC biedt interdisciplinair onderzoek en informatie over deze tradities.   

Kennis van niet-westerse christelijke tradities is niet alleen van cultuurhistorisch belang, maar kan ook bijdragen aan bezinning op actuele thema’s op het gebied van vredesvraagstukken (Rusland – Oekraïne bv.), mensenrechten, verhouding van politiek, kerk en samenleving. Door migratiebewegingen zijn meer geloofsgemeenschappen met oosters-christelijk karakter ook in westerse landen ontstaan.

Voor meer informatie: zie bijgaand PDF bericht.  https://bisdomgl.nl/wp-content/uploads/Instituut-voor-oosters-christendom_flyer-A5_final.pdf