“Gij kent mij, Heer, en gij doorschouwt mij” (Psalm 139,1). Bisschoppelijke brief b.g.v. de veertigdagentijd 2023

Ons diepste zelf is ons kostbaarste bezit. Onze ziel is het principe van de eenheid van ons wezen. Met ons lichaam en onze geest vormen wij één persoon (vgl. Compendium van de Sociale Leer van de Kerk, nr. 127). De psalmist drukt dit haarfijn uit als hij bidt: “Ik dank U voor het wonder van mijn leven” (Ps 139,14) en “mijn diepste wezen is U niet verborgen” (Ps 139,14). Wat ik diep in mijzelf voel, maakt me bewust van mijn eigen menselijke waardigheid en van die van de ander.

Deze veertigdagentijd nodigt ons uit om stil te staan bij dit kostbaarste bezit. Hoe gaan wij om met de rijkdom die wij van God ontvangen hebben? Zijn wij op de goede weg of is een koerscorrectie misschien op zijn plaats? Graag deel ik met u enkele gedachten omtrent de menselijke waardigheid.

Psalm 139 is de psalm over de persoonlijke menselijke waardigheid die ik ervaar, waarnaar ik hunker en waarin ik me misschien miskend  voel. De psalm gaat ook in op innerlijke gedachten en ons moreel handelen waarmee we naar buiten treden. God waarborgt niet alleen mijn diepe persoonlijke waardigheid, maar Hij weet ook wat er zich in mijn hoofd afspeelt: “Van verre kent Gij mijn gedachten, Gij weet waarom ik bezig ben of rust […] Heer, voor het woord nog op mijn tong is, weet Gij reeds wat ik zeggen ga” (Ps 139,2-4). Ons denken over wie de mens is, is God niet onbekend. De Kerk wil ons helpen om fundamenteel na te denken over de menselijke waardigheid. Het Compendium van de Sociale Leer van de Kerk bevat vele behartigenswaardige hoofdstukken over dit thema.

De psalm staat ook stil bij ons handelen: “Gij let op al mijn wegen” (Ps 139,3) en “waar zou ik mij voor uw gelaat verbergen” (Ps 139,7). Betekent dit dat God overal op de loer ligt en mij overal in de gaten houdt om mij op zonden te kunnen betrappen? Ik denk het niet. Het is een geruststelling en een hulp dat Hij overal aanwezig is. Als ik integer zoek naar het juiste gedrag en naar wat ik moet doen en laten, is Hij als een hulp nabij: “Waar ik mij wend, Gij staat op wacht, uw hand rust altijd op mijn schouder” (Ps 139,5).

Menselijke waardigheid is keuzes kunnen maken, maar hoever gaat dit?

Een van de aspecten van de menselijke waardigheid is het vermogen om keuzes te maken. Wij leven niet vanuit instinct en ons gedrag is niet voorgeprogrammeerd. Wij zijn vrije mensen die – als we zelf willen – leven vanuit de liefde. En liefhebben kan alleen vanuit vrijheid.

Waar ligt de grens bij het maken van eigen keuzes? Voor sommigen mag keuzevrijheid alleen in uiterste gevallen worden begrensd, namelijk als je een ander schade toebrengt. Je mag dan ten aanzien van jezelf eigenlijk elke keuze maken. Of zijn er hier toch grenzen vanuit de eigen menselijke waardigheid?

De menselijke waardigheid stoelt op het gegeven dat de mens door God geschapen is. Er is al sprake van waardigheid van menselijk leven in de moederschoot. De mens heeft een intrinsieke onvervangbare waarde, met het menszijn zelf gegeven. De psalmist drukt dit uit: “Want wat er in mij is hebt Gij geschapen, Gij hebt mij als een weefsel in de moederschoot gevormd” (Ps 139,13). Ouders die samen in verwachting zijn van een kind, voelen dit ook zo aan. En als je over je eigen bestaan nadenkt en je leven overziet, weet je dat het al in de moederschoot begonnen is.

Er zijn situaties waarin dit geheim van nieuw leven niet voelbaar is: een kind dat niet verwacht en niet gewild is, een kind dat niet in liefde verwekt is, een volwassene die terugkijkend op zijn leven alleen maar ellende ziet en denkt: “Was ik maar nooit geboren.” Job bevindt zich in zo’n ellendige situatie en zegt: “Weg met de dag waarop ik werd geboren” (Job 3,3) en “was die nacht [waarin ik werd verwekt] maar onvruchtbaar gebleven” (Job 3,7).

Vanwege de waardigheid van ieder menselijk schepsel komt de Kerk op voor het ongeboren leven. De Kerk draagt liever bij aan een samenleving waarin nieuw leven wordt ontvangen – ook als het moeilijk is – en aan het creëren van mogelijkheden om ieder mensenkind geboren te laten worden en waardig te laten opgroeien.

De menselijke waardigheid wordt ook ernstig geschonden bij het misbruiken van kinderen, jongeren en kwetsbare mensen. De digitalisering maakt het plegen van dit soort misdrijven gemakkelijker dan ooit en zorgt ervoor dat het zich snel verspreidt en eenvoudig te bekijken is. De Kerk heeft in het verleden allesbehalve een goed voorbeeld gegeven als het gaat over misbruik. Dat is inmiddels wel duidelijk en erkend, maar nieuwsberichten laten zien dat het in onze samenleving nog steeds voorkomt. En het wordt gelukkig niet meer met de mantel der liefde bedekt.

Mensonwaardige situaties in onderwijs en zorg

Er zijn meer situaties denkbaar waarbij ik me afvraag of de menselijke waardigheid niet in het geding is. Een aspect van achting voor jezelf is namelijk dat je verantwoordelijkheid neemt voor alles wat je doet. Juist in onze tijd worden werken en studeren steeds vaker door techniek overgenomen. Er bestaat bijvoorbeeld slimme computerprogrammatuur waarmee scholieren en studenten met een paar muisklikken een complete scriptie of een opstel kunnen maken. Alsof ze het zelf bedacht hebben. Je zit voor je computer. Je geeft aan wat de bedoeling en het thema van de opdracht zijn, hoe lang het werkstuk moet zijn. Je typt een paar kernwoorden in die erin moeten voorkomen … en er rolt een complete tekst uit die je kunt inleveren. Dit is een voorbeeld van kunstmatige intelligentie, computertechnologie die veel goeds kan opleveren, maar die ook verkeerd kan worden gebruikt. Hoe kijkt de student of scholier in dit fraudegeval naar zichzelf?  Heeft hij wel voldoende achting voor zijn eigen intellectuele ontwikkelingsmogelijkheden en potentie? Kijkt hij wel eerlijk naar zichzelf? Erkennen dat je talenten op een ander terrein liggen – bijvoorbeeld op het praktisch – is ook zeer waardevol. Eerlijk zijn, het kennen van jezelf en verantwoordelijkheid nemen hoort ook bij de menselijke waardigheid.

En wat met de robotisering in de zorg? Een robot die je kousen komt aandoen is praktisch heel handig, zeker nu verzorgenden het erg druk hebben en het aantal hulpbehoevende ouderen toeneemt. Maar hoever gaat we hierin? Praktische zorg en persoonlijke aandacht zouden hand in hand moeten gaan. Ook de vele protocollen en de bureaucratie maken de zorg niet menswaardiger en beter. Waar mensen afhankelijk zijn is persoonlijk contact onontbeerlijk. De mens als mens blijven zien.

Het komende paasfeest

Over een aantal weken vieren we het paasfeest. De verrijzenis van Christus laat zien dat het menselijk leven óók over ons lichaam gaat, en niet alleen over onze ziel of geest. Het wezen van de mens omvat beide. Ze horen intrinsiek bij elkaar. Ons geestelijk leven doet ertoe, én ons lichamelijk leven doet ertoe. Zo willen wij door God gekend worden wanneer we met de psalmist bidden: “Doorzoek mij, God, en peil mijn hart, beproef mij en beoordeel mijn gezindheid. Zie of ik soms verkeerder wegen ga en leid mij langs beproefde paden” (Ps 139,23-24).

Christus is waarlijk uit de doden opgestaan. Dit geloofsmysterie is belangrijk. Het is niet bijkomstig, maar heeft alles met mijn leven te maken en met dat van de ander. Jezus werd door de Vader vanaf het begin ‘mijn Welbeminde Zoon’ genoemd. In de verrijzenis maakt de Vader zijn liefde voor de Zoon waar.

Mede namens de vicarissen wens ik u in deze periode van inkeer een goede voorbereiding op Pasen.

Groningen, Aswoensdag 22 februari 2023

+ Ron van den Hout
bisschop van Groningen – Leeuwarden

Roepingenpastoraat

Voor geïnteresseerden biedt het bisdom Groningen-Leeuwarden Roepingenpastoraat. Maandelijkse ontmoeting en bezinning in informele sfeer  na een gezamenlijke maaltijd van een groep 18-jarigen tot 30+. Begeleider is pastoor Tjitze Tjepkema. Roeping in je leven kan gaan om een keuze voor priesterschap, diaken, religieus leven of huwelijk en gezin. Contact pastoor Tjitze Tjepkema: e-mail tjepk090@planet.nl  

Roepingenzondag

Jaarlijks op de 4^e zondag na Pasen viert de katholieke kerk wereldwijd ‘Roepingenzondag’. In kerken en kloosters wordt gebeden voor roepingen onder gelovigen tot de keuze voor priesterschap, diaken of religieus leven (=  intrede in het klooster of kiezen voor ‘godgewijd’ leven). Parochies ontvangen elk jaar informatie voor Roepingenzondag, zoals gebedsprentjes en posters. Verspreiding vindt plaats in alle bisdommen via de landelijke katholieke kerk: www.rkkerk.nl

Gebedsprentje Roepingenzondag 2023
Poster Roepingenzondag 2023

Eind februari jl. bezocht een groep van Missio Nederland enkele dagen het Internationale Centrum voor Missionaire Animatie te Rome. De delegatie bestond uit de directeur van Missio Nederland, bestuursleden, bureaumedewerkers en de verantwoordelijke personen voor missie in de bisdommen. bisdom Groningen-Leeuwarden was vertegenwoordigd door missiesecretaris Agaath Erich deel. Haar indruk in het kort.    

Netwerk van gebed

Gastheer pater Dinh Anh Nhue Ngyen is directeur van het centrum in Rome en secretaris-generaal van de Pauselijke Missionaire Unie. Hij begeleidt de kennismaking met de vier Pauselijke Missiewerken en hun secretarissen-generaal. Bij inleidingen en gesprekken over hedendaagse missie en charisma van de missiewerken komt telkens hetzelfde motto naar voren: ‘De Pauselijke Missiewerken zijn een netwerk van gebed. In alle missie-activiteiten moet het gebed leidend zijn.’ Dat onderscheidt de Pauselijke Missiewerken van andere instellingen voor goede doelen: een netwerk dat gelovigen en geloofsgemeenschappen over de hele wereld met elkaar verbindt.  

Missie in vele vormen

Er is een bezoek gebracht aan de basiliek Sint Paulus Buiten de Muren, waar de grote apostel en missionaris begraven ligt. Het gezamenlijk bidden van de geloofsbelijdenis bij zijn graf verbindt onze missie met de man die op zovele zendingsreizen het evangelie uitdroeg.

Het christelijk geloof is missionair, al hoef je niet altijd zoals Paulus daarvoor letterlijk op reis. Zoals de heilige Thérèse van Lisieux laat zien. Nooit verliet ze haar klooster, maar ze is toch erkend als patrones van de missie. Missie onder de mensen kent vele vormen met als kern het gebed.

Agaath Erich: ‘In Rome voelden we verbondenheid met het netwerk van gelovigen over de hele wereld, en met elkaar als Nederlandse Missio groep. Geïnspireerd en aangespoord door een enthousiaste en onvermoeibare pater Anh Nhue keerden we huiswaarts. Waar de taak wacht om samen met u vorm te geven aan de missie in Nederland.’’

Bisschop Ron van den Hout doet op vrijdag 17 maart in de St. Jozefkathedraal te Groningen mee aan een gebedsestafette voor vrede in Oekraïne georganiseerd door de Europese bisschoppen. Evenals in de voorgaande twee jaren organiseert de Commissie van Europese Bisschoppenconferenties (CCEE) in de Veertigdagentijd een eucharistische gebedsestafette onder de 39 aangesloten leden. De landskerken zijn gevraagd om per bisdom op minstens op één plek te bidden en de Heilige Mis op te dragen voor slachtoffers van de oorlog in Oekraïne en voor vrede in dit land. De estafette ging 22 februari van start in Albanië. Op 17 maart a.s. is Nederland aan de beurt. Alle Nederlandse bisdommen nemen op 17 maart deel aan de internationale oproep van de CCEE.

Oecumenische gebedsviering met PKN in februari jl.

Eerder is in oecumenisch verband ook een gebedsviering in Nederland geweest.  Vrijdag 24 februari was mgr. Woorts, hulpbisschop van aartsbisdom Utrecht, namens de katholieke bisschoppen aanwezig bij een landelijke gebedsoproep voor vrede in Oekraïne. De oecumenische viering, georganiseerd door de Raad van Kerken, vond plaats in de Domkerk te Utrecht, mede op verzoek van de ambassadeur van Oekraïne in Nederland. Deze  dienst is live uitgezonden door KRO-NCRV en werd ondermeer geleid door ds. René de Reuver, scriba van de PKN, en Fr. Mykola Butsiak van de Oekraïens Grieks Katholieke Kerk.

Bij de viering waren zowel Oekraïense vluchtelingen als Nederlanders aanwezig, onder wie mensen die vluchtelingen in eigen huis hebben opgenomen.  Mgr. Woorts in een terugblik: ‘Heel indrukwekkend was het optreden van Veronika Morska, een Oekraïens meisje in klederdracht, dat solo zong. Je zag de emotie en het diepe verdriet bij Oekraïners, maar ook hun hoop, kracht en vastberadenheid.’ Na de viering was er een Walk of Hope: van de Domkerk naar het Centraal Station in Utrecht waar veel vluchtelingen voor het eerst in de Domstad aankomen.  De viering is hier terug te kijken.

17 maart: Gebed voor vrede in alle bisdommen

Het gebed en opdragen van de mis op vrijdag 17 maart vindt plaats op de volgende tijden en plaatsen in Nederland:

• In bisdom ’s-Hertogenbosch viert mgr. De Korte om 08.30 de eucharistie in de St. Jan en er is na deze viering gelegenheid voor aanbidding van het Heilig Sacrament.
• In de Eendrachtskapel (HH Laurentius en Ignatius), aan de Eendrachtsstraat 95 te Rotterdam begint om 12.00 uur de aanbidding van het Heilig Sacrament en om 12.45 uur de eucharistie met bisschop Van den Hende.
• Mgr. Van den Hout, bisschop van Groningen-Leeuwarden, celebreert de mis in de St. Jozefkathedraal in Groningen om 12.30 uur.
• Om 19.00 uur vindt in de St. Catharinakathedraal van het aartsbisdom te Utrecht vanaf 19. 00 uur aanbidding en een eucharistieviering plaats.
• In bisdom Breda wordt de gebedsestafette gecombineerd met “24 uur voor de Heer”, dat al gepland stond voor 17 maart. De heilige mis wordt gevierd in de kathedraal en is te volgen via livestream.
• In bisdom Haarlem-Amsterdam wordt gevierd in het Diocesaan Heiligdom van Onze Lieve Vrouw ter Nood. Het is voor de pelgrims mogelijk een hele pelgrimage dag te doen om te bidden voor de slachtoffers van de oorlog in Oekraïne en voor de vrede. (In het Heiligdom wordt een grote groep Oekraïense vluchtelingen opgevangen).
• In bisdom Roermond wordt in alle dekenale kerken de eucharistie opgedragen voor de vrede en ook voor de slachtoffers van de aardbevingen.

Op vrijdag 3 maart 2023 kwam het kathedraal kapittel voor een etentje bij elkaar in Burgum, een locatie van de Pax Christi Parochie in noordoost Fryslân. Bij deze gelegenheid benoemde bisschop Ron van den Hout het afscheid nemende lid Paul Verheijen tot ere-kanunnik. Ruim 10 jaar (een volle termijn) maakte Paul Verheijen deel uit van dit belangrijke adviescollege van de bisschop. Als pastoor van Dokkum onderhoudt hij ook veel contacten met het bisdom Fulda in Duitsland waar de H. Bonifatius begraven is die in Dokkum in 754 de marteldood stierf.

Een ere-kanunnik neemt niet meer deel aan de vergaderingen, maar wel aan de liturgische plechtigheden waar het kapittel bij aanwezig is, en aan informele bijeenkomsten van het college. Een aantal jaren geleden is de pastoor van de Sint-Jozefkathedraal, plebaan Rolf Wagenaar, tot ere-kanunnik benoemd.

Wat heeft Aswoensdag te maken met Pasen? Wat is de Veertigdagentijd eigenlijk en wat vieren we met Palmpasen? De landelijk website www.vier.nu Pasen geeft antwoord op deze vragen en meer. Vanaf het begin van de Veertigdagentijd op Aswoensdag (22 febr. jl.) is deze achtergrondinfo over het christelijk hoogfeest van Pasen beschikbaar. De website is een landelijke oproep om Pasen te vieren in kerkelijke vieringen van lokale parochies.

De website is in 2022 van start gegaan met Vier.nu Kerstmis. Evenals met Kerstmis wordt ook nu breed publiek geattendeerd op lokale kerkelijke vieringen voor de christelijke hoogtijdagen. Een link op de landelijke website www.vier.nu is een zoekfunctie:  ‘zoek parochie’. Door invulling van enkele gegevens vinden geïnteresseerden een bezoekadres en websitelink van de meest dichtbijgelegen parochie. Op parochiewebsites is een vieringenrooster te vinden met een overzicht van kerkelijke vieringen tijdens de Veertigdagentijd en met Pasen. Als service voor belangstellenden die niet regelmatig de kerk bezoeken.  

Veertigdagentijd

Met de oproep Vier Pasen.nu onderstreept de Rooms-Katholieke Kerk het belang om het hoogfeest van de Christus’ Verrijzenis met Pasen te vieren, evenals de periode van 40 dagen sober leven en bezinning als voorbereiding.  De Veertigdagentijd begint op Aswoensdag en is van oudsher een tijd van bidden, vasten en boete doen. De website www.vier.nu biedt kernbegrippen van de Veertigdagentijd en Pasen, kennis over verschillende vieringen en tradities, een kleurplaat voor kinderen en meer. Ook andere christelijke hoogfeesten krijgen in de loop van het jaar hier een plek.

Ontdek het zelf en ga naar www.vier.nu Pasen!  Er is ook een kalender tot stand gekomen in samenwerking met 365heiligen.nl.  Bekijk ook de video op de landelijke RK website www.rkkerk.nl

Van mijn jeugdjaren herinner ik me dat we in de zondagsviering tweemaal gingen staan: bij het evangelie en bij de geloofsbelijdenis. Verder záten we de héle mis, zelfs als de priester binnen kwam en ook als hij op het einde de zegen gaf. Waarom het zo was, weet ik niet. En of het bewust zo aangeleerd was, weet ik ook niet. Later was mijn conclusie: onze liturgie is een zitliturgie geworden.  Maar beseffen we nog wat de afwisseling van lichaamshoudingen tijdens de viering betekent voor ons geloof?

Deelnemen aan de liturgie vraagt van elke kerkganger actieve deelname. We zijn niet alleen geestelijk aanwezig, maar ook lichamelijk. Er zijn enkele principes: staan staat voor eerbied. Het is de eigenlijke gebedshouding, omdat Christus is opgestaan uit het graf. Zitten is een ontspannen houding en vooral bedoeld om te luisteren. En knielen betekent nederigheid. 

Als de priester binnenkomt, gaan we staan. We blijven staan bij de schuldbelijdenis en het Gloria tot en met het openingsgebed en gaan dan zitten bij de eerste lezing. De inleiding van de mis moet daarom ook niet te lang zijn en niet een soort preek worden. En bij lange concertmissen is het ook wat lastig om zo lang te blijven staan.

Omdat Jezus zelf aan het woord komt, gaan we uit eerbied staan bij het evangelie. Bij de preek zitten we om aandachtig te kunnen luisteren. Als het goed is, is de preek ook telkens nieuw en aangepast aan de actualiteit. En dat vraagt om concentratie. We gaan weer staan bij de geloofsbelijdenis en de voorbede.

Als de prefatie wordt aangeheven gaan we weer staan: ‘Verheft uw hart’. We laten dat met ons lichaam zien. Tijdens het eucharistische gebed is de eigenlijke houding knielen. Niet iedere kerk heeft knielbankjes, en dan is staan het beste alternatief. Vanaf het Onzevader staan we weer tot aan de uitreiking van de H. Communie. En als de priester na de H. Communie het slotgebed uitspreekt en de zegen geeft, staan we weer.

Als we de bedoeling van de houdingen voor ogen houden voelt het heel natuurlijk aan. Het sterkt een bewuste beleving van onze liturgie. Een kwestie van wennen.

+ Ron van den Hout
bisschop van Groningen – Leeuwarden

Marlies Bosch

‘’Ik hoop dat herstelbetalingen en herstelacties ook het vertrouwen van gedupeerde Groninger bewoners in de overheid gaan herstellen. Dat gaat niet van de ene op de andere dag. Als maar aantoonbaar constructief in de goede richting wordt gewerkt. Groningers moeten weer veilig in hun huis wonen, alle actie moet daarop gericht zijn. De bewoners van het aardbevingsgebied hebben zich niet gehoord gevoeld, al vele jaren niet. Dat is nu bevestigd.’’ Aldus bisschop Ron van den Hout in een reactie op parlementair enquêterapport dat vrijdag jl. is aangeboden aan regering en parlement.

Verklaring  mgr. Van den Hout:

“Het rapport van de parlementaire enquêtecommissie Groningers boven gas legt bloot wat velen van ons met hun gezond verstand al lang vermoedden, maar zelf niet konden aantonen. Het heeft te lang geduurd voordat de overheid en de gasbedrijven toegaven dat de aardbevingen wel degelijk een gevolg waren van de gaswinning. Al jaren zijn er lichte aardbevingen, ze werden zwaarder totdat in 2012 iedereen schrok van de aardbeving in Huizinge. Een keerpunt, maar achteraf nog maar het begin van nieuw besef.

We zien dat aardbevingsschade door gaswinning veroorzaakt is door 60 jaar dominantie van het financiële belang van maximale aardgasbaten: het staatsbelang van goedkope energie uit eigen land voor de Nederlandse samenleving en het winstbelang van de oliemaatschappijen. Geld en leveringszekerheid was altijd belangrijker dan veiligheid van bewoners in Oost-Groningen, zo toont de onderzoekscommissie aan. Waarschuwingen van Staatstoezicht op de Mijnbouw werden in 2013 genegeerd na de tweede zware beving in Zeerijp.  

De schadehersteloperatie voor burgers werd een ‘traag werkend monstrum’, zoals iemand het verwoordde van de Groninger Bodembeweging na de persconferentie vrijdag jl.: ‘Aardbevingen en schade aan woningen is niet het ergste. Het ergste is het zelfgecreëerde monstrum waar je geen gehoor krijgt en telkens uitstel en vertraging ondervindt.’ De Groningers ervaren dat erkenning en afwikkeling van de schades nog zwaarder wegen dan de aardbevingen zelf. Er wordt een hele bureaucratie opgetuigd. Schrijnend is dat daarin meer geld omgaat dan in daadwerkelijke hulp.

Platform Kerk en Aardbeving

Onzekerheid over veilig wonen en direct schadeherstel veroorzaakte bij bewoners verlies van perspectief en hoop voor de toekomst. Jong en oud kampen hiermee. Samen met protestantse dominees en voorgangers participeert de katholiek kerk met plaatselijke pastores in het Platform Kerk en Aardbeving voor Oost-Groningen. De katholieke maatschappelijke organisatie Solidair Groningen-Drenthe bood een coördinatierol. De geestelijke zorgverlening waarvoor door het Platform aandacht werd gevraagd is sinds 2022 voorlopig verzelfstandigd dankzij regeringssteun. Dit op aandringen van de Tweede Kamer na aanname van een motie van Christen-Unie kamerlid Carla Dik-Faber.

Op zondag 26 februari 2023 installeerde bisschop Ron van den Hout de pastoor van de per 1 februari nieuw opgerichte Poolse ‘quasi-parochie’ Zalige Michał Sopoćko. Dit gebeurde in de Franciscuskerk te Groningen. De quasi-parochie heeft een tijdelijke status van vier jaar en  wordt gevormd door de katholieke geloofsgemeenschap van Polen, werkzaam en woonachtig in het noordelijk bisdom.

Bij de installatieviering stond bisschop Van den Hout stil bij het thema ‘gehoorzaamheid’, naar aanleiding van het evangelie over de beproevingen van Jezus in de woestijn. Gehoorzamen betekent ook wederzijds luisteren om te weten wat Christus van ons vraagt. Zo dienen in parochieverband de pastoor, het kerkbestuur en parochianen naar elkaar te luisteren om de weg van Christus te onderscheiden.

Poolse congregatie

Na het vertrek van pastoor Jozef Okonek uit het bisdom in oktober jl., de voorganger van Bartłomiej Małys, ontstond een nieuwe situatie. De congregatie waartoe beide priesters behoren ziet graag dat de priester al zijn aandacht aan Pools sprekende katholieken kan wijden. Pastoor Okonek was in het noordelijk bisdom tevens werkzaam als pastoor in de Nederlandse parochie Maria, Hertogin van Drenthe.   

Op verzoek van en dankzij de inzet van de congregatie Societas Christi pro Emigrantibus Polonis (= Gemeenschap van Christus voor de Poolse emigranten) is nu oprichting van de quasi-parochie voor noord Nederland mogelijk gemaakt. De Poolse congregatie is al vóór de Tweede Wereldoorlog opgericht, speciaal voor katholieke landgenoten in het buitenland. Op dit moment werkt een aantal priesters van de congregatie in de Nederlandse bisdommen voor regionale Poolse geloofsgemeenschappen. Pastoor Małys werkte tot voor kort in Limburg en is overgeplaatst naar het bisdom Groningen-Leeuwarden. Hij is voorlopig woonachtig in de pastorie van Klazienaveen. Pastoor Okonek  vertrok naar de Poolse gemeenschap in het bisdom Breda.

Op 22 februari a.s. begint met Aswoensdag de Veertigdagentijd van 2023. Paus Franciscus geeft in zijn boodschap twee tips om deze vastentijd goed te beleven. Hij legt verband tussen het doel van de Veertigdagentijd en het proces van de Synodale Weg, dat vorig najaar door de paus wereldwijd op gang is gebracht door raadpleging van leken, priesters en bisschoppen in elk bisdom ter voorbereiding van de bisschoppelijke synode in Rome komend najaar. Bij zowel de Vastentijd als de Synodale Weg is sprake van persoonlijke en kerkelijke bekering.

De paus verduidelijkt dit in een meditatie over de Gedaanteverandering van de Heer op de berg Tabor. Deze passage in de evangelies van Matteüs, Marcus en Lucas leest de Kerk jaarlijks op de tweede zondag van de Veertigdagentijd. Paus Franciscus schrijft dat de Veertigdagentijd ons uitnodigt om “in het gezelschap van Jezus ‘een hoge berg’ te beklimmen en als Gods heilig volk een speciale ervaring van ascese te beleven. De 40-dagen vastentijd is bedoeld om “ons gebrek aan geloof én onze weerstand te overwinnen om Jezus te volgen op de weg van het kruis” aldus de paus.  Dat vereist op reis gaan zoals voor een bergtocht: inspanningen, offers en concentratie zijn vereist. Deze benodigdheden zijn ook belangrijk voor de synodale reis van gelovigen en kerkleiders.

Gedaanteverandering

De beklimming van de berg Tabor mondt uit in de Gedaanteverandering van Jezus voor het oog van zijn leerlingen. De goddelijke schoonheid van dit visioen overtreft alles. De paus legt hier een verband met de Synodale Weg. Een proces dat soms zwaar is, maar op het einde wacht iets schitterends.

Naast Jezus verschenen op de berg Tabor Mozes en Elia, vertegenwoordigers van de wet en de profeten. Het nieuwe van Jezus is de vervulling van het Oude Verbond tussen het Joodse volk en God. Ook dat gegeven verbindt de paus met de synodale weg: “De synodale weg is geworteld in de traditie van de Kerk, maar zij staat open voor vernieuwing” zo benadrukt hij. De Traditie is ook een bron van inspiratie om nieuwe wegen zoeken. De Synodale Weg vermijdt daarbij echter de verleidingen van enerzijds onbeweeglijkheid: Traditie verhindert vernieuwing. En anderzijds de verleiding van het geïmproviseerd experiment: vernieuwing raakt los van de Traditie.

Twee middelen

Bij zowel de vastentijd als het synodaal proces gaat het om verandering op persoonlijk en kerkelijk niveau. Het model voor die verandering is de Gedaanteverandering van de Heer die wordt voltooid met het Paasmysterie van de opstanding. Paus Franciscus noemt twee middelen om met de Heer de berg te beklimmen en het doel te bereiken.

De eerste is het lezen van de Schrift en luisteren naar de Heer die daarin spreekt. De Heer spreekt in het Woord van God dat de Kerk aanbiedt in haar liturgie. Aan hen die niet dagelijks de mis kunnen bijwonen, adviseert de paus om de dagelijkse lezingen toch te overwegen, eventueel met behulp van internet. “Daarnaast spreekt de Heer tot ons door onze broeders en zusters, en vooral zij die in nood verkeren” aldus paus Franciscus. Dit wederzijds luisteren, naar het Woord van God en van de medemens, is essentieel voor de stijl van een synodale Kerk.

Ten tweede zegt paus Franciscus “niet te vluchten in een vorm van religiositeit die het zoekt in buitengewone gebeurtenissen en dramatische ervaringen uit vrees voor de dagelijkse realiteit.” De vastentijd is geen doel op zich, maar “een manier om ons voor te bereiden om het lijden en het kruis van de Heer te beleven met geloof, hoop en liefde en zo bij de verrijzenis te komen.” Dat geldt ook voor de synodale weg van gelovigen en priesters. “Als God ons de genade van krachtige momenten van gemeenschap geeft, moeten we niet denken dat we er al zijn. We moeten telkens terugkeren naar de vlakte en daar arbeiders van synodaliteit zijn”, aldus de paus.

Lees de complete boodschap van paus Franciscus voor de Veertigdagentijd 2023