Na een paar jaar uitstel vanwege de coronacrisis gaan bisschop Ron van den Hout en de andere Nederlandse bisschoppen komende week voor hun Ad Limina bezoek naar Rome. Het werkbezoek aan de Paus en Romeinse curie is gepland van 7 tot en met 12 november en begint – heel toepasselijk – op het hoogfeest van de Heilige Willibrord, de patroonheilige van de Nederlandse Kerkprovincie.

Het laatste Ad Limina bezoek van de Nederlandse bisschoppen was in december 2013. Het Latijnse woord Limina betekent drempels. ‘Visitatio ad Limina Apostolorum’ betekent letterlijk ‘bezoek aan de drempels van de apostelen’, waarmee de graven van de apostelen Petrus en Paulus zijn bedoeld. Het Ad Limina bezoek is een eeuwenoud gebruik in de katholieke wereldkerk en vindt periodiek plaats. De bisschoppen van een Kerkprovincie brengen een gezamenlijk werkbezoek aan de Paus en bestuursdepartementen van de Romeinse curie: de zgn.’dicasteries’. Bisschop Van den Hout en de andere bisschoppen vragen alle gelovigen te bidden voor een vruchtbaar bezoek van de kerkleiders aan de Heilige Stoel in Rome.  

Referent voor de missie

Mgr. Van den Hout vertegenwoordigt het noordelijke bisdom in de delegatie en heeft ook een eigen rol in het bezoek als referent van de Nederlandse bisschoppen voor Missie en Ontwikkelingssamenwerking. In deze rol heeft hij het werkbezoek van de delegatie aan het ‘Dicasterie voor Evangelisatie’ in Rome voorbereid, waarbij de Nederlandse missie activiteiten aan de orde komen en de nieuwe evangelisatie. Niet alleen vanuit onze kerk naar landen elders in de wereld, maar ook de veranderde situatie van Nederland als ‘missieland’. Een veelheid aan migrantengemeenschappen uit vroegere missielanden in Afrika, Azië of Zuid-Amerika – ook van katholieke gezindte – heeft zich in Nederland gevestigd. Tegelijkertijd is Nederland zelf doelgebied geworden van nieuwe missie en evangelisatie als gevolg van de toenemende ontkerkelijking in de samenleving.   

Ontmoeting met paus Franciscus

De bisschoppen spreken tijdens hun bezoek met paus Franciscus en met vertegenwoordigers van de verschillende departementen van de Romeinse curie. Ieder van de bisschoppen heeft een verslag aangeleverd over de situatie in zijn eigen bisdom. Dat is uitgemond in een gezamenlijk rapport aan de Paus en het Vaticaan over de situatie in de Nederlandse kerkprovincie. Tijdens het Ad Limina bezoek worden thema’s uit dit rapport besproken. Zie onderstaande link van de RK kerk voor kennisname van het Nederlandse Ad Limina rapport.   

Ad Limina rapport

Op 7 t/m 13 november gaan de Nederlandse bisschoppen op bezoek bij de Paus en departementen van de Romeinse curie in Rome. Voorafgaand aan dit bezoek publiceren ze in het zgn. Ad Limina rapport hun visie op de situatie in de Nederlandse kerkprovincie. Zie onderstaande link van de RK kerk naar het Ad Limina rapport. 

Ad Limina rapport

De afgevaardigden van nationale bisschoppenconferenties in de Europese Unie roepen Rusland op om de vijandelijkheden tegen Oekraïne per direct op te schorten. Ze vragen alle betrokken partijen mee te werken aan een oplossing voor het conflict. De oproep is gedaan vanuit de plenaire vergadering van de Europese bisschoppen (COMECE) die plaatsvond in Brussel van 12 t/m 14 oktober jl. Gezamenlijk pleiten ze ook voor eenheid in de Europese Unie.

Aan de Commissie van bisschoppenconferenties van de Europese Unie (COMECE) neemt mgr. Hoogenboom deel namens de Nederlandse bisschoppen. De COMECE-verklaring spreekt van “diepe droefheid over het afschuwelijke menselijke leed dat het volk van Oekraïne is aangedaan door de brute militaire agressie geïnitieerd door de Russische autoriteiten”. De kerkleiders getuigen ook van hun verbondenheid met “miljoenen vluchtelingen en al diegenen die lijden onder de waanzin van deze oorlog”. Ze spreken hun bezorgdheid uit dat de acties leiden tot “verdere uitbreiding van de oorlog met het risico van rampzalige gevolgen voor de mensheid”.

Oproep tot Europese eenheid

Na diepgaand debat over de Oekraïne oorlog en de steeds dramatischer sociaal-economische gevolgen ervan voor burgers in Europa en elders, benadrukken de bisschoppen “de diepe waarde van de Europese Unie en haar oprichtingsvisie”. Zij moedigen politieke leiders aan “hun eenheid te bewaren en zich te blijven inzetten voor het Europese project”.

Oproep tot vrede
De bisschoppen sluiten af met de ‘’nadrukkelijke oproep aan agressors om onmiddellijk de vijandelijkheden op te schorten, en roepen alle partijen zich open te stellen voor ‘serieuze onderhandelingen’ over een rechtvaardige vrede, en te werken aan een oplossing voor het conflict die internationaal recht en de territoriale integriteit van Oekraïne respecteert.”

Bisschoppensynode ‘Voor een synodale Kerk’ wordt gehouden in twee bijeenkomsten

Actueel, Dossiers, Uitgelicht: Synode Synodale Kerk 20 oktober 2022

De bisschoppensynode ‘Voor een synodale Kerk: communio, participatio, missio’ zal niet één, maar twee keer samenkomen. Dat laat het Secretariaat van de Bisschoppensynode in Rome weten in een persbericht. De eerste bijeenkomst is gepland van 4 tot 29 oktober 2023 en de tweede zal plaatsvinden in oktober 2024.

Dit komt voort uit de wens dat het thema van een synodale Kerk, vanwege haar breedte en belang, een langere periode voor onderscheiding krijgt voor de hele Kerk.

De synode is  ‘een proces waarin het hele volk van God geroepen is om samen op weg te gaan naar datgene wat de Heilige Geest helpt te onderscheiden als de wil van de Heer voor zijn Kerk’, aldus het Secretariaat van de Bisschoppensynode

Meer informatie over de viering van de twee sessies in 2023 en 2024 volgt later. Het proces van deze bisschoppensynode begon in 2021 in de lokale Kerken, de bisdommen. Deze koppelden hierover per kerkprovincie terug aan het Secretariaat van de Bisschoppensynode. De kerkprovincies ontvangen nog een continentale tekst van het Secretariaat om per continent te bespreken. In Europa gebeurt dit in Praag (Tsjechië) van 5 tot 12 februari.
De organisatie van deze continentale ontmoeting is in handen van de Raad van de Europese Bisschoppenconferenties (CCEE).

Benedictijn en Theoloog des Vaderlands Thomas Quartier: 

Afgelopen weekend was een jubileumprogramma van 150 jaar Sint-Martinuskerk in Sneek en Sint-Vituskerk in Blauwhuis. Gastspreker in de Martinuskerk, vrijdagavond 14 oktober, was Theoloog des Vaderlands en Benedictijner monnik Thomas Quartier. Hij ziet in oeroude christelijke traditie de inspiratiebron voor kerk-zijn in de toekomst. Juist in een ontkerkelijkende samenleving moeten kloosters en parochies vaste bakens zijn voor zoekende ‘peregrini’ in deze tijd. ‘‘De tijd van de volkskerk is voorbij’’, bevestigde ook classispredikant Wim Beekman, gastspreker namens PKN-kerken in Fryslân.   

Quartier schetste drie wetmatigheden als grondslag voor kerk en christelijk geloof. Wetmatigheden die raken aan de essentie van mens-zijn en leven in deze wereld: de Lex Orandi (wetmatigheid van het gebed), de Lex Credendi (wetmatigheid van het geloof) en de Lex Vivendi (wetmatigheid van het leven). Het gebed is de eerste en belangrijkste wetmatigheid. Geloof komt voort uit dat Godsbesef.

Getijdengebed 

De kracht van het gebed is dankbaarheid en vertrouwen uitspreken:  ‘Eer aan God de Vader, de Zoon en de Heilige Geest.’ Dit op vaste tijden verwoorden is de hoofdtaak van elke geloofsgemeenschap stelt Quartier: ‘’Het is het diepe besef als mens dat je deel bent van Gods schepping en gemeenschap; je bent niet allesbepalend en beslissend over je eigen werk en leven.’’ Positieve gevoelens van dankbaarheid en vertrouwen horen daar bij. Voor monniken als Quartier geeft de kloosterregel hier elke dag invulling aan door het dagelijks ritme van het getijdengebed. Zodra de bel klinkt legt iedereen alle werk stil. Een strak ritme dat ook tegen je persoonlijke haren in kan strijken. ‘’Ik krijg bijvoorbeeld bij mijn schrijfwerk een originele ingeving,’’ zegt Quartier. ‘’Maar de bel klinkt en dan moet ik naar het gebed in de kloosterkerk. Kom ik terug dan ben ik die fraaie ingeving kwijt. Want het gebed tot God gaat voor alles. Toch scheppen vaste onderbrekingen in de tijd ook geestelijke ruimte in het dagelijks leven.’’

Hoeders

Quartier ziet daar een verband met de waarde van parochie-zijn. De liturgie van de kerk moet juist anders zijn dan de tijdgeest, dat is haar aantrekkingskracht. Het gaat er niet om zoveel mogelijk mensen een plezier te doen, of mee te gaan met wat er elders in de maatschappij gebeurt. Behoeftebevrediging van alle aanwezigen is niet het doel. Juist in onze tijd is belangrijk dat kloosters en kerken anders zijn met vaste rituelen. In zorginstellingen bijvoorbeeld, staan tegenwoordig stiltecentra ter discussie. Efficiënte managers vinden dat maar dure vierkante meters met te weinig frequent gebruik door bezoekers. Maar ook al komt er maar één bezoeker, dan heeft dat stiltecentrum zin vinden wij. Dat is onze overtuiging. Want ieder mens telt.

De Lex Orandi als basis van kerk- en parochie zijn vraagt wel zekerheid van tijd en ruimte. Het vereist een minimale vaste groep van hoeders: een geestelijk leidsman met een aantal gelovigen om op vaste tijd een liturgie van gebed, geloof en leven overeind te houden. Een plek die ook open staat voor hedendaagse ‘peregrini’: tijdgenoten en voorbijgangers die contemplatie en ontmoeting zoeken. Sommigen van hen komen terug en blijven, anderen trekken door. Bij belangrijke momenten in het menselijk leven, zoals dopen en uitvaarten, is tegenwoordig maar een op de vijf mensen nog religieus verbonden met een kerkgenootschap. De tijd van de volkskerk is echt voorbij. 

Geloof = diep buigen 

Geloven als tweede wetmatigheid komt voort uit het gebed: de Lex Credendi. Quartier: ‘’In het klooster bidden we ‘Eer aan de Vader, de Zoon en de Heilige Geest’, waarna we diep buigen. Bezoekers van het klooster zie ik dat na een dag verblijf ook doen: ze buigen mee. Ik oordeel daar niet over, of dat geloof is of niet. Ik ben een theoloog van het halfvolle glas. Ik geloof niet in de kerk van zeker weten, maar in de kerk van zoeken. Voor geloof bestaat geen vast entreekaartje. Toen ik een keer tegen mijn eerste abt zei: ‘’Ik weet het niet zeker’’, zei hij: ‘’Ik hoop het voor je.’’ Geloven is radicale vragen stellen vindt Quartier. Bijvoorbeeld de stelling ‘God is alom aanwezig’. ‘’Dat is hij niet om jou en de dingen te beoordelen. Maar het is het gegeven dat jij als mens altijd gezien wordt: dat is een heel positief besef in het leven. Het hele circus van kerk en liturgie draait om dit geloof.’’ Vragen worden dan een vermoeden. Angst wordt soms vertrouwen. Neerslachtigheid soms vreugde. Quartier: ‘’Geloven is onze stem en onze gedachten met elkaar in harmonie brengen. Dat lukt niet in een haast- en eventcultuur die van beleving naar beleving gaat. De stem is de spiegel van onze ziel. Stilte is nodig om daar naar te luisteren. Daarvoor zijn ook betrokken medepelgrims nodig in een parochie- of kloostergemeenschap.’’   

Actie en contemplatie

De derde wetmatigheid is de Lex Vivendi. Volgens Quartier wordt de contemplatieve kant van ons leven al tientallen jaren verwaarloosd.  Hij citeert Thomas Merton, een Amerikaanse Trappist en onder andere anti-Vietnam activist: ‘’Actie is liefde die zich naar buiten keert. Contemplatie is liefde die zich naar binnen keert, naar de goddelijke oorsprong. Actie is de stroom, contemplatie is de bron. Maar ga niet op die bron vastzitten. Juist de wisselwerking is de wetmatigheid van het leven, gevoed door gebed en geloof.’’ Je inzet voor de wereld – de aarde, de medemens, de samenleving – getuigt van de Lex Vivendi.   

50-minners

PKN classispredikant Wim Beekman, de tweede gastspreker, herkende zich in Quartiers lezing. In zijn dierbaarste column in de Leeuwarder Courant beschreef hij zijn persoonlijke beleving  van een katholieke viering in de kapel van een druk vakantie en ski-oord in de bergen. Niet meer dan acht kerkgangers waren er. De priester voltrok liturgie en eucharistie volgens de regels, sprak en bad over de kerk, de wereld en vluchtelingen voor oorlogsgeweld. Een vaste plek waar de Godslamp brandende werd gehouden. Krimp van de kerk is volgens Beekman een breder maatschappelijk verschijnsel door de tijdgeest van individualisering. Het probleem van 50-minners die zich niet meer binden aan lidmaatschap van maatschappelijke organisaties. Naast de kerken treft dat ook vakbonden, sportverenigingen of politieke partijen. Predikant Beekman: ‘’Welvaart en individualisering maakt 50-minners tot nomaden. Trekkend van kerk naar kerk, op zoek naar wat hen aanspreekt. Binding van doop tot dood als basis van kerkstructuur past niet meer.’’