Het boek ‘Reis naar de stilte. De laatste brieven van H. Titus Brandsma’ presenteert de brieven die pater Titus Brandsma in 1942 schreef in Duitse gevangenschap tot aan zijn dood in het concentratiekamp Dachau (dd. 26 juli). Eerste exemplaren zijn door de uitgever, Adveniat directeur Leo Fijen, overhandigd aan provinciaal-overste Huub Welzen van de Karmel Orde, mgr. Hans van den Hende, voorzitter Nederlandse bisschoppenconferentie, en mgr. Ron van den Hout, bisschop van Groningen-Leeuwarden. Op donderdag 27 juli a.s. presenteert Leo Fijen ‘s morgens het boek in de Bonifatiuskapel te Dokkum (10.00 uur) op de jaarlijkse Gedenkdag Titus Brandsma. De kapel werd door Titus vanaf 1926 gesticht als nieuw heiligdom en bedevaartsoord in het noorden. Het programma van de gedenkdag krijgt ‘s middags en ’s avonds vervolg in Titus’ geboorteplaats Bolsward. Ds. Gerrit de Haan vergelijkt  daar Titus en zijn Duitse protestantse geestverwant ds. Dietrich Bonhoeffer (15.00 uur). Er is een eucharistieviering in de RK Franciscusbasiliek met de pauselijke nuntius (19.00 uur) met aansluitend een basilicalezing over Titusliederen door componist/leken-Karmeliet Chris Fictoor (20.00 uur). Chris Fictoor heeft een muzikale bijdrage over Titus en Bonhoeffer in het ochtendprogramma te Dokkum.     

Leo Fijen over het boek: ‘Deze heilige komt als geen ander heel dichtbij ons. In alle angsten die een mens kan ervaren. In de compassie met anderen. In de moed van een mystiek-gelovige die het heilige koestert in de meest profane omstandigheden. Een toonbeeld voor de missionaire kerk in deze tijd.’  

Reis naar de stilte

Inigo Bocken, hoogleraar Mystieke Theologie en medewerker van het Titus Brandsma Instituut licht in ‘Reis naar de stilte’ de brieven toe. Over Titus’ geestelijke kracht in verslechterende omstandigheden. Zijn mystiek-gelovige achtergrond van o.a. lezingen voor medegevangenen in kamp Amersfoort. Schokkend is Titus’ verzoekschrift aan de Duitse Sicherheitsdienst, dat na de oorlog bekend werd. Hij beschrijft zijn jarenlange kwetsbare gezondheid en vraagt de rest van de oorlog in huisarrest in een klooster te mogen doorbrengen. Het is zijn Gethsemané moment (‘mag deze beker aan mij voorbijgaan?’) op de kruisweg naar Dachau. Er kwam geen antwoord op.

De brieven zijn geordend per gevangenislocatie waar Titus achtereenvolgens verbleef: Scheveningen, Amersfoort, Kleef en Dachau. Op 15 mei 2022 is Titus Brandsma heilig verklaard door paus Franciscus. 

‘Reis naar de stilte. De laatste brieven van H. Titus Brandsma’.

Adveniat – Baarn, ISBN: 9789493279520. www.adveniat.nl.

Voor meer informatie zie bijgaande linken: Programmafolder Gedenkdag Titus Brandsma 27 juli 2023: zie ook www.bonifatiuskapel.nl. En: www.bisdomgl.nl.      

Foto Titus Brandsma: Radboud universiteit

Als we opkomen voor onze vrijheid om het christelijk geloof te belijden, moeten we ook opkomen voor de vrijheid van andere godsdiensten. Tussen haakjes: de godsdienstvrijheid (en de aandacht voor andere godsdiensten) is een van de belangrijkste uitkomsten van het Tweede Vaticaans Concilie, meer nog dan de veranderingen in de liturgie zoals het zogenaamde ‘zich omdraaien van de priester aan het altaar’.

De godsdienstvrijheid is gebaseerd op de menselijke waardigheid. Die menselijke waardigheid is aan de mensen door God gegeven. Ieder mens moet in vrijheid de zoektocht naar God en de waarheid kunnen afleggen. De waarheid kan niet worden opgelegd en kan alleen vrij van dwang worden aangenomen. Dit is een grote verandering van denken, want eerder hielden we het als katholieken bij de overtuiging ‘de onwaarheid heeft geen rechten’.

Als we dus aandacht vragen voor de vervolging van christenen wereldwijd, moeten we ook erkennen dat andere godsdiensten worden onderdrukt. Het aantal voorbeelden is wel kleiner, maar dat maakt het principieel niet minder ernstig. Voorbeelden van geloofsvervolging zijn talrijk. Op atheïsme – dit is natuurlijk geen godsdienst maar behoort wel tot de vrije keuze van de mens – staat de doodstraf in sommige landen waar de islam dominant is. Aanhangers van de Baha’i worden vooral in Iran slachtoffer van willekeurige gevangenschap, marteling en terechtstelling. Boeddhisten worden veelvuldig aangevallen in Bangladesh. Moslims worden op grote schaal vervolgd, verjaagd en vermoord in Myanmar. China vervolgt degenen die de geloofsbeginselen van Falun Gong aanhangen. Hindoes zijn vervolgd in Pakistan en Bangladesh (bron: Amnesty International).

Dit wil niet zeggen dat we alle godsdiensten als gelijkwaardig naast elkaar stellen. We kunnen anders tegen God en tegen de waarheid aankijken, en daar kunnen we het met elkaar ook over hebben. Maar dat gaat dan in dialoog en met wederzijds respect. En een gemeenschappelijke opdracht is gezamenlijk te werken aan de wereldvrede.

+ Ron van den Hout
bisschop van Groningen – Leeuwarden

Foto: Marlies Bosch

Eind juli reizen vanuit Nederland zo’n 1.000 jongeren af naar de Wereldjongerendagen (WJD) in Lissabon. Dat aantal is genoemd door de Portugese organisatie van de WJD 2023, die plaatsvinden van 1 tot en met 6 augustus. Met de verschillende bisdomreizen vanuit Nederland gaan zo’n 523 jongeren mee naar dit grootste katholieke jongerenevenement ter wereld, de andere helft gaat via andere reizen. Vanuit het bisdom Groningen-Leeuwarden vertrekt een bus met ruim 50 deelnemers, vergezeld van bisschop Ron van den Hout.

‘Dit mooie aantal kan zich meten met het aantal Nederlandse pelgrims  dat deelnam aan eerdere edities van de Wereldjongerendagen, zoals in Krakau (2016) en Madrid (2011). Het is een hoopvol signaal, dat aangeeft dat de Kerk leeft bij jongeren die in de startblokken staan om in beweging te komen’, zegt Jochem Oor, projectleider Nederland van de  WJD.

Rise Up

De WJD in Lissabon zijn van 1 tot en met 6 augustus. Van de Nederlandse deelnemers worden ongeveer 800 verwacht bij de Nederlandse ‘Rise Up’ ochtenden op 2, 3 en 4 augustus. Bij deze ochtenden gaan deelnemende Nederlandse bisschoppen met  jongeren in op drie onderwerpen die paus Franciscus voor deze  bijeenkomsten heeft bepaald: Integrale ecologie (2 augustus), Sociale vriendschap (3 augustus) en Barmhartigheid (4 augustus). De onderwerpen sluiten aan bij de twee encyclieken van de paus: Laudato si’ (2015) en Fratelli tutti (2020). Nederlandse bisschoppen die meegaan naar de WJD zijn:

– Mgr. Hendriks (Rise Up catechese Integrale ecologie; woensdag  2 augustus)

– Mgr. Van den Hende (Rise Up catechese Sociale vriendschap; donderdag 3 augustus)

– Mgr. Mutsaerts (Rise Up catechese Barmhartigheid; vrijdag 4 augustus)

– Mgr. Van den Hout (bisdom Groningen-Leeuwarden)

– Mgr. Woorts (aartsbisdom Utrecht)

– Mgr. De Jong (bisdom Roermond)

Follow up

Na terugkomst in eigen land kunnen Nederlandse WJD-gangers het vuur verder dragen op de landelijke Katholieke Jongerendag,  4 november 2023 in Veenendaal. Het thema van de dag is  ‘Welkom Thuis’.

Voor meer informatie over de Katholieke Jongerendag  2023: katholiekejongerendag.nl. Voor alle informatie over verschillende WJD-reizen, zie: www.WJD.nl.

8 De dag is ingesteld door paus Franciscus tijdens de Covid-19 pandemie. Dit keer met het thema: “Barmhartig is Hij van geslacht op geslacht” (Luc. 1, 50). De paus gaat in zijn boodschap in op de ontmoeting tussen de jonge Maria en haar oudere nicht Elisabeth.  Ook legt hij een link met het thema van de Wereldjongerendagen in Lissabon,  die kort na de dag voor Grootouders en Ouderen plaatsvinden.

Beide gebeurtenissen zoomen in op ‘de ‘haast” van Maria bij haar bezoek aan haar nicht Elisabet. Wat uitnodigt tot nadenken over de band tussen jongeren en ouderen.

Bezoek je grootouders

De paus richt zich in zijn boodschap voor de Werelddag rechtstreeks tot de jongeren die zich voorbereiden op hun Wereldjongerendagen. Hij vraagt hen: ‘Ga, alvorens op reis te gaan, je grootouders bezoeken, breng een eenzame oudere een bezoek! Hun gebed zal jullie beschermen en jullie zullen in je hart de zegen van deze ontmoeting dragen.’

Bid voor jongeren

Tegen de ouderen zegt paus Franciscus:  ‘U, ouderen, vraag ik om met uw gebed de jongeren te begeleiden die op het punt staan de WJD te vieren. Deze jongens en meisjes zijn het antwoord van God op uw vragen, de vrucht van wat u hebt gezaaid, het teken dat God zijn volk niet in de steek laat, maar het altijd verjongt met de fantasie van de Heilige Geest.’

In de parochies

Alle parochies worden van harte uitgenodigd op zondag 23 juli speciale aandacht te geven aan de Werelddag van Grootouders en Ouderen. Daarvoor is een gebed van de paus beschikbaar, in het Nederlands vertaald door de Nationale Raad voor de liturgie. Ouderen kunnen met dit gebed gehoor geven aan de oproep van de paus om te bidden voor jongeren:

Maagd Maria, Moeder van geloof en hoop,

voorbeeld voor de mensheid die gebukt gaat onder onverschilligheid,
maak mij zo gewillig als U
om de wil van God te aanvaarden
en om zijn barmhartigheid te loven en te prijzen.

Maria, Moeder van standvastigheid,
U die mijn hart kent,
sta niet toe dat ik ontmoedigd raak.
Vol vertrouwen leg ik mijn leven in uw handen.
Genees mijn wonden.
Moge uw tederheid mij begeleiden op mijn weg.

Uw aanwezigheid, Moeder van liefde,
brengt ons de vreugde
om onze families verenigd te zien.
Help me om de tederheid en liefde van God
over te dragen op de kleinkinderen en de jeugd,
zodat we niet alleen voor hen bidden,
maar ook mét hen kunnen bidden.

Maria, wees mijn voorspreekster om de gave van de Heilige Geest:
ondersteun mijn zwakheid;
adem in mijn hart de troost,
dat ik bij de jongeren sporen van geloof mag achterlaten,
die getuigen van de schoonheid van het leven,
en het besef
dat het leven een grens heeft
waarachter ons de omarming van de Vader wacht.

Amen.

• Download hier de complete boodschap van de paus voor de Werelddag van de Grootouders en de Ouderen.
• Download hier het gebed.
• Kijk hier voor onder meer een pastorale toolkit voor deze dag (Engels).

foto: Ramon Mangold, de paus op de Wereldjongerendagen in Panama

Het secretariaat in Rome van de bisschoppensynode heeft 20 juni jl. het ‘Instrumentum laboris’  gepubliceerd. Een leidend werkdocument voor de Algemene Vergadering van de Bisschoppensynode die in oktober a.s. van start gaat. Het werkdocument geeft richting aan de tweedelige synode over het thema ‘Voor een synodale Kerk: communio, participatio, missio’. De synode is gespreid over twee jaar, dat wil zeggen: in oktober 2023 en in oktober 2024.  

In het werkdocument (ca. 60 pagina’s) zijn de ervaringen verwerkt, die zijn opgedaan in de voorbereidende twee fasen van de synode sinds vorig jaar: eerst binnen de bisdommen, vervolgens tussen landen op continentaal niveau. Het werkdocument vormt de basis voor de werkwijze van  deelnemers aan de Algemene Vergadering van de Bisschoppensynode. 

Op 10 oktober 2021 zette paus Franciscus een reis in gang om in stappen ‘’te groeien als synodale Kerk’. Het nu gepubliceerde Instrumentum laboris is bedoeld als hulpmiddel voor onderscheiding tijdens de Algemene Vergadering (= dat wat in het synodaal gesprek van de bisschoppen als hoofdlijn komt bovendrijven, ingegeven door de Heilige Geest). Tegelijkertijd is het een praktisch hulpmiddel ter voorbereiding van alle deelnemers.  

Inhoud 

Het Instrumentum laboris omvat een verklarende tekst en vijftien werkbladen waaruit een dynamische visie op het concept “synodaliteit’ spreekt. Er zijn twee onderdelen: deel A belicht de ervaringen van de afgelopen twee jaar en schetst een route naar een steeds meer synodale Kerk; deel B – getiteld “Communio, Missio, Participatio” – richt zich op de ‘drie prioritaire kwesties’ die de kern zijn van het werk dat dit jaar, oktober 2023, gedaan moet worden. 

De drie kwesties zijn uitgewerkt in drie hoofdthema’s, die alsvolgt worden samengevat:  

(1)Groeien in gemeenschap door iedereen te verwelkomen en niemand uit te sluiten; 

(2)Het erkennen en waarderen van de bijdrage van iedere gedoopte met het oog op zending; 

(3)Het identificeren van bestuursstructuren en -dynamieken waardoor participatie en gezag in de loop van de tijd in een missionaire synodale Kerk tot uitdrukking komen. 

De synodale Kerk is ook ‘een Kerk van ontmoeting en dialoog’ met gelovigen van andere religies en met andere culturen en samenlevingen. Dat is een Kerk die “niet bang is voor de verscheidenheid die de gemeenschap draagt’, maar die dit, integendeel,  ‘waardeert zonder tot uniformiteit te dwingen.’ De Kerk is synodaal als ze onophoudelijk wordt gevoed door het mysterie dat zij viert in de liturgie, waarin elke dag ‘radicale eenheid’ wordt ervaren in hetzelfde gebed, temidden van de  ‘verscheidenheid’ van talen en riten’. Aldus het werkdocument. 

Via deze link is het Instrumentum laboris en een aantal bijlagen te downloaden. 

Vrijdagavond 30 juni a.s. vertegenwoordigt bisschop Ron van den Hout het noordelijk bisdom Groningen-Leeuwarden bij de Keti-Koti herdenking van het slavernijverleden in de stad Groningen. De herdenking komt voort uit het Burgerinitiatief Keti-Koti Groningen met o.a. steun van het stedelijk Platform voor Religie en Levensbeschouwing. ‘’Stilstaan bij het slavernijverleden en de gevolgen hiervan, merkbaar ook in hedendaagse verhoudingen van onze samenleving, is belangrijk voor ons allen. Ik ben er voorstander van om in enigerlei vorm hier een jaarlijks terugkerende herdenking van te maken voor alle vormen van slavernij in het verleden waar Nederland bij betrokken was. Mogelijk kan dit uitgroeien tot een traditie van nationale betekenis.’’ Voor het standpunt van de RK kerk over het Nederlandse slavernijverleden en gevolgen verwijst de bisschop naar de recente verklaring van de Nederlandse bisschoppen. Zie bijgaande link: https://bisdomgl.nl/nieuws/dan-zijn-er-geen-slaven-en-vrijen-meer-gal-328/

De 1^e herdenking van het transatlantisch slavernijverleden in Groningen op vrijdagavond 30 juni a.s. vindt plaats op de Ossenmarkt vanaf 18.30 uur. Op het programma staan o.a. toespraken van nazaten van slaven uit Suriname en het Caraïbisch gebied en burgemeester Koen Schuiling van de stad Groningen. Aansluitend volgen kransleggingen door vertegenwoordigers van diverse organisaties, waaronder gemeente, de universiteit en religieuze stromingen.

Zalige pater Titus Brandsma is vorig jaar op 15 mei heilig verklaard door paus Franciscus. Op donderdag 27 juli a.s., daags na de officiële  sterfdatum van H. Titus (26 juli) is in Bolsward en Dokkum een Gedenkdag over H. Titus. Deze dag verschijnt ook een nieuwe uitgave over Titus: ‘Reis naar de stilte. De laatste brieven van Titus Brandsma’: brieven door hem geschreven in Duitse gevangenschap. De Gedenkdag begint ’s morgens (10.00 – 12.30 uur) in de Bonifatiuskapel te Dokkum, gaat verder in de namiddag (15.00 – 17.00 uur) en ’s avonds (19.00 – 21.45 uur) in Bolsward: in resp. Museum De Tiid en de RK Franciscusbasiliek.

Laatste Brievenboek Titus

Alle laatste brieven van Titus Brandsma – geschreven tijdens zijn gevangenschap in 1942 in Scheveningen, Amersfoort, Kleve en concentratiekamp Dachau – zijn door uitgeverij Adveniat en het Titus Brandsma Instituut integraal gepubliceerd. Vergezeld van beschouwingen door hoogleraar Mystieke Theologie Inigo Bocken, auteur van een intellectuele biografie over Titus (najaar 2023).  TV-presentator en Adveniat uitgever Leo Fijen presenteert het brievenboek v.a. 10.00 uur in de Bonifatiuskapel te Dokkum. Dit katholiek heiligdom met kunstzinnige kruiswegstaties is in 1926 opgericht door Titus Brandsma als nationaal bedevaartsoord voor Bonifatius. Door de heiligverklaring van Titus zijn nu twee heiligen verbonden aan deze bedevaartsplek van Noord-Nederland.  

Titus en Bonhoeffer

In Bolsward, Museum De Tiid, vergelijkt ’s middags (v.a. 15.00 uur) PKN-predikant Gerrit de Haan de betekenis van Titus en Dietrich Bonhoeffer: de protestantse Duitse dominee die zich in de oorlogsjaren evenals zijn Nederlandse katholieke geestverwant principieel keerde tegen het nazi-gedachtengoed. Ook hij stierf voor zijn verzet in Duitse gevangenschap.

Nuntius en basilica voordracht

Het avondprogramma in Bolsward wordt bepaald door een eucharistieviering (19.00 uur) in de RK Franciscusbasiliek, waar de nieuwe pauselijke nuntius in Nederland, mgr. dr. Paul Tschang In-Nam, zal voorgaan. Aansluitend een basilica voordracht door musicus/componist en leken-Karmeliet Chris Fictoor over zijn Titusliederen, geïnspireerd door teksten en de levenshouding van H. Titus Brandsma.

De Gedenkdag H. Titus is een gezamenlijk initiatief van Museum De Tiid/Titus Brandsma Museum, Bonifatiuskapel Dokkum en de Heilige Titus Brandsmaparochie te Bolsward.

Volledig programma van de  Gedenkdag H. Titus, 27 juli 2023 in Dokkum en Bolsward,
zie programmaflyer  

Dit jaar wordt herdacht dat honderdvijftig jaar geleden de slavernij door Nederland helemaal werd afgeschaft. De herdenking duurt een jaar en begint op 1 juli. De Rooms-Katholieke bisschoppen schrijven in een verklaring ter gelegenheid van deze herdenking: ‘We willen het slavernijverleden onder ogen zien. En we realiseren ons dat de voorsprong in economische ontwikkeling in het deel van de wereld waarin wij leven mede mogelijk werd door slavernij en kolonialisme.’

De bisschoppen benoemen in de verklaring dat ook katholieken medemensen tot slaaf hebben gemaakt en deelnamen aan de slavenhandel of zelf tot slaaf waren gemaakt. ‘Dat staat haaks op de christelijke boodschap. Mensen zijn broeders en zusters omdat ze allemaal geschapen zijn naar Gods beeld en gelijkenis. Daarom zijn alle mensen gelijk in waardigheid.’

In de verklaring wordt het onvoorstelbare leed genoemd dat de slavernij tot gevolg had en ook de gevolgen die nu nog doorwerken: ‘Als beperkte mensen bouwen wij voort op beperkte structuren. Wij zijn ons ervan bewust dat mensen die nu leven kunnen lijden onder de zondige structuren uit het verleden.’

Slavernij in het heden

De bisschoppen wijzen erop dat er in deze tijd nog steeds slavernij is, daar waar sprake is van politieke en economische onderdrukking. ‘Slavernij heeft nieuwe vormen aangenomen waaronder uitbuiting, kinderarbeid, dwangarbeid, prostitutie en gedwongen huwelijken. Het aantal mensen dat nu slachtoffer is van deze ‘moderne’ slavernij bedraagt wereldwijd bijna vijftig miljoen volgens onderzoeken van internationale organisaties voor arbeid en migratie. De slachtoffers komen uit alle lagen van de bevolking, maar de meesten bevinden zich onder de armsten en meest kwetsbaren van onze broeders en zusters.’

De verklaring sluit af met het onder ogen zien van het verleden van de slavernij: het onrecht ervan en de ontmenselijking. En, vullen de bisschoppen aan: ‘De veroordeling van elke vorm van slavernij is het erkennen van de waardigheid van iedere mens. We benadrukken en blijven uitdragen dat structuren van moderne slavernij, die deze waardigheid ontkennen, niet stroken met de boodschap van het evangelie van Christus.’

Lees de hele verklaring. Lees verder ook:

• De verklaring met betrekking tot slavernij van de Raad van Kerken uit 2013.
• Het eerdere bericht: Mgr. Van den Hende bij herdenkingsdienst slavernijverleden Raad van Kerken op 30 juni.
• Een interview met Duncan Wielzen, pastoraal werker in Den Haag. Hij is in de viering van 30 juni één van de voorgangers en vertelt over zijn betrokkenheid bij dit onderwerp en ook over de slavernij in zijn persoonlijke familiegeschiedenis.
• In het bisdomblad ‘Samen Kerk’ van Haarlem-Amsterdam vanaf pagina 8 een artikel over de relatie tussen de Rooms-Katholieke Kerk en de slavernij.
• In bisdomblad De Sleutel van bisdom Roermond een artikel over de achtergronden van slavernij.

Foto: Aida L. via Unsplash.

Een nieuwe werkgroep probeert het Uurtje Eeuwigheid in de Jozefkathedraal van Groningen weer nieuw leven in te blazen. De formule is heel eenvoudig: koren worden in de gelegenheid gesteld om op een nader te bepalen zondag tussen 14.00 en 15.00 uur een liturgisch programma uit te voeren. Er mag gebruik gemaakt worden van beide orgels.

Parochie en koor doen dit met gesloten beurs en de deurcollecte wordt gedeeld.

Voor belangstelling kunt u mailen naar Cas Straatman, c.a.v.straatman@gmail.com.

Em. pastoor Julius Bernardus Brouwer is op 10 juni 2023 zeer plotseling aan de gevolgen van een val overleden.

Julius Brouwer werd geboren op 29 november 1931 in Westhem. Op 19 juli 1959 werd hij door Mgr. Nierman tot priester gewijd voor het toenmalige bisdom Groningen.

Hij kreeg de volgende benoemingen binnen het bisdom: