Alle gedoopten vormen samen de Kerk, met Christus aan het hoofd en de bekleders van de ambten als leiders van de zichtbare Kerk op aarde. Dit laatste zeg ik er bewust bij, omdat ‘samen Kerk’ ook wel eens de connotatie heeft dat paus en bisschoppen wel gemist kunnen worden. Dat alle gedoopten een eigen verantwoordelijkheid hebben is nog niet helemaal tot iedereen doorgedrongen. De Kerk wordt geleid door paus en bisschoppen, maar zíj zijn niet de Kerk.

Paus Franciscus hecht veel waarde aan de inspraak van alle gedoopten. Tijdens de laatste synodes over het gezin en over de jongeren heeft hij heel bewust de inbreng van gezinnen en de jeugd gezocht. En de gewone bisschoppensynode van 2023 wil hij in het teken stellen van synodaliteit. Hij zoekt naar wegen om alle gedoopten te laten meepraten. En hij noemt dat de synodale weg. Het wordt een proces van onderop, te beginnen in de bisdommen, hoewel … het wordt wel centraal aangestuurd!

Het gaat er de paus om dat we samen luisteren naar de Heilige Geest en de tekenen van de tijd juist verstaan. Synodaliteit is niet een democratisch proces zoals we dat in de politiek kennen en waarbij de meerderheid van stemmen bepaalt wat het beleid wordt. Het meepraten van de clerus en van alle gelovigen moet zich verhouden tot de traditie en de leer van de Kerk. We houden aan wat Christus ons heeft meegegeven en wat we doorheen de geschiedenis als essentieel hebben onderkend als ons geloofsgoed (depositum fidei).

Om me een beetje te verdiepen in deze aanpak heb ik onlangs twee documenten gelezen van de Internationale Theologische Commissie: ‘Synodaliteit in het leven en de missie van de Kerk’ (2018), en ‘Sensus fidei in het leven van de Kerk’ (2014). Sensus fidei betekent geloofszin. Het gaat om de ware interpretatie van wat God heeft geopenbaard en wat Hij wil met de Kerk en de wereld. Paus Franciscus zet een tocht uit, en wij kunnen aan deze tocht deelnemen. Ik kom er in het komende jaar op terug en we zullen zien hoe we het gestalte gaan geven.

+ Ron van den Hout
bisschop van Groningen – Leeuwarden

Je vraagt je soms af hoe de Heilige Geest werkt. Nou weet ik dat ook niet precies, en het zal ook niet iedere keer op dezelfde manier gaan, en niet bij iedereen op dezelfde wijze, maar af en toe zie ik dat een vormeling of een dopeling wordt geraakt. Een grote mond tegen de klasgenoten voordat de viering begint, of juist heel stil en bang om iets tegen de bisschop te zeggen. En als ze dan voor je staan, zie je een traantje, een schokkende schouder of een trotse blik in hun ogen. Emoties geven een reactie van het lichaam. Je kunt de emotie bij jezelf voelen. Je kunt de emotie bij de ander zien. Je wordt door God aangeraakt.

Ik ben er nooit op uit om iemand emotioneel te raken. De priester die het sacrament bedient, moet doen wat hij moet doen. De juiste ritus volgen en de juiste woorden gebruiken. Je kunt en mag de emotie niet bij de ander proberen op te wekken. Als de emotie komt, betekent dat dat de ontvanger tegen de eigen verwachting in toch iets bijzonders ervaart. En soms is er ook geen emotie. Dan is dat ook goed, want het sacrament heeft ook een objectieve kracht in zich. Die garantie geeft ons de Kerk. De Heilige Geest werkt op tal van manieren en op tal van momenten.
Als je wordt aangeraakt doet het wel iets met je. Je verandert er door. Het afscheid van mgr. Hurkmans in de eucharistieviering in de Sint-Jan op 14 mei 2016 waarin mgr. De Korte de zetel van het bisdom ’s-Hertogenbosch in bezit nam, was voor mij zo’n moment.

Hurkmans was toen mijn bisschop en ik had jarenlang met hem samengewerkt. Onverwacht overvalt je de emotie. Er komen herinneringen voorbij en je bent je bewust van het historische moment en van de plaats die je in het grote heilsplan van God mag innemen. Je mag meedoen, een rol spelen, en je leven heeft betekenis. Dat is het eigenlijk wat je ervaart. Jouw leven heeft betekenis in een groter geheel. Zo’n moment roept eerbied op.

+ Ron van den Hout
bisschop van Groningen – Leeuwarden

Foto: Marlies Bosch

Op zondag 27 juni vindt de Groningenzondag plaats en wordt er aandacht gevraagd voor de aardbevingsproblematiek. Het is een initiatief van het Platform Kerk en Aardbeving. Dit platform bestaat uit predikanten, kerkelijke werkers en voorgangers van de kerken in het gebied. Ook van katholieke zijde is er deelname in de persoon van pastoraal werkster Nellie Hamersma – Sluis.

Nederland heeft een deel van de welvaart te danken aan het Groningse gas. Vanaf de jaren 60 was gas dé nieuwe energiebron. We gingen allemaal over op het gas; hout en kolen gingen de deur uit. Het was de nieuwe tijd. Gas was schoon, gemakkelijk in het gebruik en niet vervuilend, en we hadden het zelf in huis, dat wil zeggen in de grond in Groningen. Inmiddels kijken we anders tegen deze vorm van energie aan.

Achter elke vernieuwing die een oplossing lijkt, komt een nieuw probleem weg. We kunnen niet straffeloos gas uit de grond halen. Dat is inmiddels wel duidelijk. Het heeft lang geduurd voordat het bedrijfsleven en de overheid erkenden dat de schade aan huizen wel degelijk een gevolg was van de aardbevingen die weer een gevolg waren van gaswinning. De aardbevingen hebben schrijnende gevolgen: scheuren in muren, onbewoonbare en beschadigde huizen, en scheuren in de ziel van mensen. De hele problematiek en vooral de zeer trage afhandeling daarvan, ondergraaft het vertrouwen van mensen en kan hen ook in geestelijke nood brengen.

Op 27 juni willen we in de zondagsvieringen stil staan bij de nood die er is, en bij de mensen die getroffen worden. U kunt financieel bijdragen door een gift over te maken op NL47ABNA0247780006 o.v.v. ‘10 jaar Huizinge’ t.n.v. Stichting Kerk en Aardbeving. Een deel komt ten goede aan de geestelijke verzorging. Ik nodig u uit om te bidden voor alle mensen die gebukt gaan onder de problematiek en voor de bestuurders die een oplossing zullen moeten aandragen voor de leniging van de noden.

+ Ron van den Hout
bisschop van Groningen – Leeuwarden

Foto: Marlies Bosch

We discussiëren wel eens over het lezen van de Bijbel, of dat letterlijk moet of symbolisch. Maar wat verstaan we onder ‘letterlijk’? Betekent het ‘historisch gebeurd’? We gebruiken het woord ‘letterlijk’ niet altijd zorgvuldig. Soms zeggen we: “Het feest is letterlijk in het water gevallen.” We bedoelen dan dat het de hele dag heeft geregend. Het feest is dus figuurlijk in het water gevallen.

Ik durf de stelling aan: we moeten de Bijbel letterlijk lezen. Maar dan moet ik er wel bij zeggen wat ik daarmee bedoel. Ik bedoel dat we de Bijbel moeten lezen zoals deze bedoeld en geschreven is. Als de Bijbel beeldspraak gebruikt – bijvoorbeeld ‘God strekt zijn arm uit’ – dan moeten we het ook als beeldspraak lezen. God heeft geen lichaam en ook geen arm. We spreken in beelden over Hem om uit te drukken dat Hij zijn volk Israël gered heeft met kracht. Letterlijk lezen is dan rekening houden met de beeldspraak.

Als de schrijver van het eerste hoofdstuk van de Bijbel vertelt over de schepping in zeven dagen, gebruikt hij de wetenschap die in die tijd gangbaar was en de mythische verhalen die in die tijd in omloop waren (6e eeuw voor Christus). Hij had niet de wetenschappelijke kennis van nu. De schrijver heeft geen historisch verslag willen geven volgens de eisen van deze tijd. Als ik zeg dat we het scheppingsverhaal letterlijk moeten lezen, bedoel ik niet historisch, maar dan bedoel ik: zoals de schrijver het bedoeld heeft. De schrijver heeft willen zeggen dat hij ervan overtuigd is dat alles wat hij ziet uit God voortkomt. Hij kon dat niet anders verwoorden dan met de verhalen van zijn tijd.

Er zijn ook Bijbelverhalen die wel historisch zijn en dus ook zo gelezen moeten worden. We kunnen dat bijvoorbeeld zeggen van koning David. Dan nóg speelt de blikrichting van de schrijver een rol. Vaak heeft hij een bedoeling met de manier waarop hij de gebeurtenissen vertelt. Dat proberen te ontdekken is Bijbel lezen.

+ Ron van den Hout
bisschop van Groningen – Leeuwarden

Foto: Marlies Bosch

Onlangs werden mij foto’s toegestuurd van mishandelde dieren. Het schijnt meer voor te komen dan we denken. Dat is trouwens met meer zaken zo. Kindermishandeling is in corona-tijd ook toegenomen. Evenals ouderenmishandeling! ‘Dit moet jij betalen, pa, anders kunnen we je niet meer komen opzoeken’. Er is heel wat leed achter de voordeur.

Eerbied voor de schepping betekent ook eerbied voor dieren. Er zijn dieren die onder onze verantwoordelijkheid vallen: huisdieren en dieren op boerderijen, in dierentuinen en onderzoekslaboratoria. “Dieren nutteloos laten lijden of hun leven verspillen is in strijd met de menselijke waardigheid” (Catechismus van de Katholieke Kerk, nr. 2418). Wij dienen dieren goed te behandelen. Dat betekent niet dat we geen dieren mogen houden in stallen of hokken, en geen vlees mogen eten. Het gaat erom dat we ze niet mishandelen. Paus Franciscus onderstreept deze samenhang tussen het omgaan met mensen en dieren als volgt: “Het is ook waar dat onverschilligheid of wreedheid tegen de andere schepselen van deze wereld [dieren] uiteindelijk altijd op de een of andere manier wordt overgedragen op de wijze waarop wij andere mensen behandelen” (Laudato sí, nr. 92). De wijze waarop wij met dieren omgaan, zegt iets over de wijze van omgaan met onze medemensen.

We hoeven met dieren niet om te gaan zoals met mensen. Het zijn dieren. We mogen ook van dieren houden, maar ze kunnen nooit het menselijke contact vervangen. Toen God voor Adam de dieren schiep, vond hij in hen niet de hulp die bij hem paste (Genesis 2,20). Adam had Eva nodig als een gelijkwaardig schepsel dat met hem kon communiceren op hetzelfde niveau en gelijkelijk van hem kon houden.

Respectvol omgaan met de schepping, betekent dat we ook goed met dieren omgaan. We maken van hen geen nutteloos gebruik. We geven hen voldoende te eten en goede en droge huisvesting. En geen mishandelingen. Als we zo met dieren omgaan eren we de Maker van dit alles.

+ Ron van den Hout
bisschop van Groningen – Leeuwarden

Foto: Marlies Bosch

Paus Franciscus heeft dit jaar als een Jozefjaar uitgeroepen. Hij heeft er een brief over geschreven: Patris Corde, Met het hart van een vader (8 december 2020). Het is namelijk 150 jaar geleden dat Z. paus Pius IX in 1870 Sint-Jozef uitriep tot patroon van de katholieke kerk. Er komen hem nog meer titels toe: patroon van de arbeiders (Pius XII in 1955) en Hoeder van de Verlosser (H. Johannes Paulus II in 1990). Het volk eert hem als patroon van de zalige dood.

Er zijn in ons bisdom zes kerken die aan Sint-Jozef zijn toegewijd: Heeg, Zuidhorn, Zandberg, Delfzijl, Barger Compascuum, Groningen (kathedraal). Heel verspreid dus.

Jozef is geen opmerkelijke figuur of misschien juist wel. Er zijn van hem weinig legendarische verhalen. Hij heeft een bescheiden plaats in het evangelie: hij staat náást Maria en ondersteunt haar in haar moederlijke rol. Jozef zegt niets en laat zich op aangeven van de engel in met het mysterie van de menswording en neemt de rol van wettelijke vader op zich. Hij wilde zich van zijn verloofde Maria distantiëren, maar dat was niet de bedoeling. Uiteindelijk begreep hij dat ook en hij nam de verantwoordelijkheid op zich.

Ook in onze tijd zijn er nogal wat vaders die kinderen opvoeden die niet van henzelf zijn maar die toch die verantwoordelijkheid hebben gekregen. Het kan allerlei redenen hebben. Misschien is het niet altijd gemakkelijk om een kind op te voeden dat je niet vanaf de geboorte hebt gekend. Toch verdient het kind een vader die het liefheeft, verzorgt en brengt tot volwassenheid. Een vader die met zijn kinderen speelt en hen meeneemt naar een museum, een vader die zijn vaderlijke rol vervult naast die van de moeder. We bidden voor deze ‘stiefvaders’ of hoe we ze ook zouden willen noemen, dat zij de verantwoordelijkheid nemen en het belang van de kinderen voorop plaatsen.

+ Ron van den Hout
bisschop van Groningen – Leeuwarden

Foto: Marlies Bosch

16 oktober 2020

Bij de Bonifatius Academie-lezing op 29 september jl. in Leeuwarden gaven prof. Cees Buisman, directeur van het Wetsus instituut, en dijkgraaf Hein Pieper van het waterschap Noord Overijssel hun visie ten beste. Waterschaarste in Nederland en de wereld in het kader van de pauselijke encycliek Laudato Sí was aanleiding voor een pleidooi voor ecologisch verantwoord leven en kiezen voor een economie van het genoeg. Volledige teksten en beeldpresentaties zijn terug te vinden op deze website bij de Bonifatius Academie. De Bonifatiuslezing 2020 was de aftrap van Bonifatius Academie cursussen en was georganiseerd in samenwerking met het christelijk opinieplatform Het Goede Leven.

Wetsus is een gerenommeerd internationaal onderzoekinstituut voor watertechnologie in Leeuwarden. Als betrokken katholieken pleitten beide gastsprekers in de geest van paus Franciscus voor versobering van welvaart en meer ‘Rijnlands denken’ bij bedrijven en bestuurders. Economische en politieke keuzes moeten gemaakt worden vanuit christelijke en ecologische waarden voor het leven en de schepping: een economie van het genoeg en acceptatie van eindig leven.Vasthouden aan blind geloof in groei en technische innovatie is een heilloze weg die uitputting van de aarde en wereldwijd zoetwatertekort dichtbij brengt.

Verdroging
De Nederlandse delta verdroogt: door klimaateffecten en intensief bodemgebruik door landbouw en verstedelijking. Zoetwatertekort en bodemverzilting beginnen op te spelen. Verschraling van biodiversiteit en mondiale opwarming van de aarde veroorzaken in tropische gebieden verwoestijning, die ook vluchtelingstromen blijven veroorzaken. Een omslag maken naar een economie van het genoeg is volgens Buisman en Pieper een haalbaar alternatief voor heilloos vasthouden aan onbegrensde groei en technologie als oplossing. Ook toenemende ongelijkheid tussen een rijke elite en armere groepen wordt tegengegaan. ‘’Niet alleen olie en gas, maar ook onze zoetwatervoorraad op de planeet is eindig,‘ stelde prof. Buisman. ‘En voor water als levensvoorwaarde bestaat geen alternatief. We kunnen het niet maken, en oceaanwater grootschalig ontzilten voor landbouw en drinkwater kost teveel.’ De huidige wereldbevolking kan zich 2300 liter water per jaar/per bewoner veroorloven gelet op de totale zoetwatervoorraad op aarde. Maar daar houden we ons niet aan. De Nederlandse waterconsumptie zit op 4000 liter per jaar; de Verenigde Staten op 7000 liter per bewoner. China zit dankzij welvaartsgroei inmiddels op 3000 liter.

Economie van het genoeg
De ombuiging eist een stap terug in leefstijl en welvaart door het rijke deel van de wereld: een economie van het genoeg. Vleesconsumptie bijvoorbeeld, kost gemiddeld 23% van ons watergebruik. Minder vlees eten heeft dus al veel effect. “Maakt 10% van de mensen een bewuste omslag in deze richting, dan kunnen ze een beïnvloedbare 60-70% van de bevolking meenemen”, stelt Buisman. ’Elk intelligent en bewust persoon heeft de plicht optimistisch te zijn. Wees een zon in je omgeving… wees stralend!’’

Hieronder treft u de lezingen aan:

Cees Buisman.Bonifatius lezing 2020

Hein Pieper.Bonifatiuslezing 2020

Vicaris Bultsma. Intro Wetsus lezing

Discussieverslag Bonifatiuslezing.2020

PowerPointpresentaties Buisman en Pieper.